سونوگرافی یا اولتراسوند، یکی از رایج ترین و ایمن ترین روش های تصویربرداری در پزشکی است که بدون استفاده از اشعه خطرناک انجام می شود. این روش با ارسال امواج صوتی پرفرکانس و دریافت بازتاب آن ها، تصویری دقیق از اندام های داخلی بدن ارائه می دهد. اگر می پرسید سونوگرافی چیست و چرا در تمام شاخه های پزشکی استفاده می شود، لازم است بدانید که این روش به دلیل سرعت بالا، امنیت کامل، هزینه مناسب و دقت قابل قبول، جایگاه ویژه ای در تشخیص بیماری ها دارد.

سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی، بدون اشعه و کاملاً ایمن است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر زنده از اندام های داخلی بدن تولید می کند. در این روش، وسیله ای به نام پروب روی پوست قرار می گیرد. امواج صوتی وارد بدن شده، به بافت ها برخورد می کنند و بازتاب آن ها توسط دستگاه به تصویر تبدیل می شود.

ویژگی های مهم سونوگرافی

• بدون اشعه و بی خطر برای همه — حتی زنان باردار
• امکان مشاهده لحظه ای حرکات اندام ها
• مناسب برای تشخیص طیف گسترده ای از بیماری ها
• قابل انجام برای تمام سنین
• هزینه کمتر نسبت به CT و MRI

کاربرد سونوگرافی

سونوگرافی در پزشکی به ده ها دلیل انجام می شود. مهم ترین دسته بندی های کاربرد سونوگرافی شامل موارد زیر است:

۱) سونوگرافی بارداری

برای بررسی رشد جنین، ضربان قلب، ناهنجاری های مادرزادی، میزان مایع آمنیوتیک و وضعیت جفت استفاده می شود. این سونوگرافی نقش مهمی در پایش سلامت مادر و جنین در تمام مراحل بارداری دارد.

۲) سونوگرافی زنان

ابزاری دقیق برای ارزیابی رحم، تخمدان ها، کیست ها، فیبروم، اندومتریوز و علت خونریزی های غیرطبیعی است. همچنین در پیگیری درمان ناباروری و بررسی دوره ای از سونوگرافی کنترل استفاده می شود.

۳) سونوگرافی مردان

برای بررسی بیضه، پروستات، واریکوسل، توده ها و مشکلات باروری کاربرد دارد. این روش بدون درد و با دقت بالا به تشخیص بیماری های تناسلی و ادراری کمک می کند.

۴) سونوگرافی شکم و لگن

برای بررسی کبد، کلیه ها، طحال، مثانه، پانکراس و کیسه صفرا انجام می شود. در بعضی موارد، بررسی تکمیلی تر مانند سونوگرافی معده برای ارزیابی دقیق تر دستگاه گوارش درخواست می شود.

۵) سونوگرافی پستان

برای تشخیص کیست، فیبروآدنوم، توده ها و سرطان پستان بسیار کاربردی است. این روش برای زنان با بافت پستان متراکم دقت بالاتری نسبت به ماموگرافی دارد.

۶) سونوگرافی تیروئید

گره ها، التهاب، تیروئیدیت هاشیموتو و بزرگی غده را نشان می دهد. این سونوگرافی در پیگیری دوره ای بیماری های تیروئید بسیار پرکاربرد است.

۷) سونوگرافی عروق (داپلر)

برای بررسی سرعت و جهت جریان خون در رگ ها، لخته خون و انسداد شریانی استفاده می شود. این نوع سونوگرافی برای تشخیص واریس، DVT و مشکلات عروقی ضروری است.

۸) سونوگرافی عضلات و بافت نرم

پارگی عضلات، التهاب تاندون، کیست و آسیب های ورزشی را به دقت بررسی می کند. این سونوگرافی جایگزینی کم هزینه و سریع برای MRI در برخی موارد است.

۹) سونوگرافی کامل بدن

برای چکاپ کامل سلامتی و بررسی اندام های حیاتی بدن انجام می شود. این روش مناسب افراد در معرض بیماری های مزمن، چاقی یا علائم مبهم است.

انواع سونو گرافی

در پزشکی، انواع مختلف سونوگرافی استفاده می شود. برخی از مهم ترین آن ها شامل:

۱) سونوگرافی دوبعدی (2D)

تصاویر تخت و سیاه وسفید تولید می کند و رایج ترین نوع سونوگرافی است. برای ارزیابی همه اندام های داخلی مناسب است.

۲) سونوگرافی سه بعدی (3D)

تصاویر حجمی و دقیق تر ارائه می دهد و ساختارهای جنین یا بافت ها بهتر دیده می شوند. کاربرد زیادی در بررسی ناهنجاری های جنینی دارد.

۳) سونوگرافی چهاربعدی (4D)

نسخه پیشرفته 3D است که تصاویر سه بعدی را به صورت زنده نشان می دهد. برای مشاهده حرکات جنین و بررسی دقیق تر چهره کاربرد دارد.

۴) سونوگرافی داپلر

برای بررسی سرعت و جهت جریان خون در عروق استفاده می شود. این روش برای تشخیص لخته خون، تنگی رگ ها و مشکلات عروقی ضروری است.

۵) سونوگرافی ترانس واژینال

از طریق واژن انجام می شود و دقت بالایی در ارزیابی رحم و تخمدان دارد. برای دردهای لگنی، ناباروری و خونریزی غیرطبیعی مناسب است.

۶) سونوگرافی ترانس رکتال

از طریق رکتوم انجام شده و به طور اختصاصی پروستات را بررسی می کند. برای تشخیص التهاب، بزرگی یا توده پروستات کاربرد دارد.

۷) سونوگرافی آنومالی

یکی از مهم ترین سونوگرافی های دوران بارداری برای بررسی ناهنجاری های جنینی است. بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می شود.

۸) سونوگرافی NT

ضخامت پشت گردن جنین را اندازه گیری می کند و احتمال سندرم داون و اختلالات کروموزومی را ارزیابی می کند. تنها در هفته های ۱۱۱۳ قابل انجام است.

۹) سونوگرافی رکتال و روده

برای تشخیص انسداد روده، التهاب و بیماری های کف لگن کاربرد دارد. در بررسی فیستول ها یا توده های مشکوک نیز استفاده می شود.

سونوگرافی روی چه اندام هایی انجام می شود؟

سونوگرافی تقریباً تمام اندام های قابل دسترس بدن را بررسی می کند:

• کبد
• کلیه ها
• کیسه صفرا
• معده و روده
• طحال
• مثانه
• رحم و تخمدان
• بیضه و پروستات
• پستان
• تیروئید
• عضلات و بافت نرم
• قلب و عروق (داپلر)
• جنین در دوران بارداری

آمادگی قبل از سونوگرافی

هرچند نوع آمادگی بسته به نوع سونوگرافی متفاوت است، اما برخی نکات عمومی برای تمام سونوگرافی ها وجود دارد که رعایت آن ها باعث کیفیت بهتر تصویر و تشخیص دقیق تر می شود:

نکات عمومی آمادگی قبل از همه انواع سونوگرافی

• لباس راحت و قابل تعویض بپوشید تا دسترسی به ناحیه مورد بررسی آسان باشد.
• هرگونه جواهرات، کمربند و اشیای فلزی را از ناحیه مورد معاینه خارج کنید.
• از استفاده از کرم، لوسیون، روغن، پودر و عطر روی پوست محل سونوگرافی خودداری کنید؛ زیرا کیفیت تصویر را کاهش می دهد.
• اگر عمل جراحی، توده، کیست یا بیماری زمینه ای در ناحیه مورد بررسی داشته اید، قبل از شروع سونوگرافی به پزشک اطلاع دهید.
• داروهای روزانه خود را طبق معمول مصرف کنید مگر اینکه پزشک خلاف آن را توصیه کرده باشد.
• اگر باردار هستید، این موضوع را حتماً قبل از سونوگرافی اطلاع دهید تا روش مناسب انتخاب شود.
• در صورت انجام سونوهای قبلی، نتایج و تصاویر قبلی را همراه داشته باشید تا مقایسه دقیق تری انجام شود.

نکات اختصاصی بر اساس نوع سونوگرافی

• سونوگرافی شکم: ۶۸ ساعت ناشتا باشید.
• سونوگرافی لگن: مثانه پر باشد (۵۶ لیوان آب).
• سونوگرافی واژینال: مثانه خالی باشد.
• سونوگرافی معده: ناشتا بودن ضروری است.
• سونوگرافی داپلر: ۲ ساعت قبل سیگار مصرف نشود.
• سونوگرافی پستان و تیروئید: آمادگی خاص نیاز نیست؛ از مواد آرایشی روی پوست استفاده نکنید.

روش سونوگرافی تشخیصی و تخصصی

روش سونوگرافی تشخیصی

در سونوگرافی تشخیصی، هدف بررسی کلی اندام هاست. مراحل انجام به صورت زیر است:

• بیمار در وضعیت مناسب قرار می گیرد.
• ژل روی پوست زده می شود تا امواج بهتر منتقل شوند.
• پروب روی ناحیه موردنظر حرکت داده می شود و دستگاه امواج بازگشتی را به تصویر تبدیل می کند.
• رادیولوژیست اندازه، شکل و بافت اندام را بررسی و گزارش ارائه می کند.

این روش برای بررسی شکم، لگن، پستان، تیروئید، کلیه ها، توده ها و چکاپ های عمومی استفاده می شود.

روش سونوگرافی تخصصی

در سونوگرافی تخصصی، بررسی دقیق تر و عملکردی انجام می شود. این روش توسط رادیولوژیست و با پروب های مخصوص انجام می شود.
شامل مواردی مانند:

• داپلر (جریان خون)
• سونوگرافی واژینال و رکتال
• آنومالی و NT بارداری
• سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی
• عضلات، مفاصل و بافت نرم

روند انجام مشابه سونوگرافی معمولی است؛ اما تنظیمات دستگاه، نوع پروب و دقت بررسی تخصصی تر است و زمان بیشتری نیاز دارد.

هزینه سونوگرافی چگونه تعیین می شود؟

هزینه سونوگرافی یک عدد ثابت نیست و به عوامل مختلف بستگی دارد:

• نوع سونوگرافی (شکم، بارداری، داپلر، کامل بدن و …)
• مهارت رادیولوژیست
• کیفیت دستگاه
• زمان مورد نیاز برای بررسی
• تعداد اندام ها
• بیمه پایه و تکمیلی

معمولاً سونوگرافی های داپلر، سه بعدی و چهاربعدی هزینه بیشتری دارند. در رادیولوژی مرکزی اصفهان، هزینه ها مطابق تعرفه وزارت بهداشت محاسبه می شود.

سونوگرافی کل بدن با جدیدترین دستگاه های روز دنیا

سونوگرافی کامل بدن یکی از بهترین روش های چکاپ برای افرادی است که می خواهند وضعیت سلامتی اندام های داخلی بدنشان را یکجا بررسی کنند. در رادیولوژی مرکزی اصفهان این خدمت با دستگاه های دیجیتال، داپلر رنگی و پروب های تخصصی انجام می شود.
این نوع سونوگرافی شامل بررسی موارد زیر است:

• کبد و کلیه ها
• طحال و پانکراس
• مثانه
• رحم/تخمدان یا پروستات
• پستان (در صورت نیاز)
• تیروئید
• عروق اصلی
• بافت های شکمی

نسخه اصلی مطلب آشنایی با انواع سونوگرافی کل بدن و کاربرد آنها + هزینه سونوگرافی را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---