سونوگرافی شکم چه کاربردی دارد؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

حفره شکم جدای از دستگاه ادراری و تولید مثل در برگیرنده دستگاه های متعددی از جمله دستگاه گوارش، کبد، کیسه صفرا، طحال و لوزالعمده (پانکراس) است. این اعضاء به سه گروه تو خالی حاوی هوا و گاز (معده، روده باریک، روده بزرگ)، اعضاء توپر (مانند کبد، طحال و ...) و اعضاء تو خالی حاوی مایعات (مانند مثانه و کیسه صفرا) تقسیم میشوند. سونوگرافی بیشتر برای بررسی اعضاء توپر و توخالی حاوی مایع به کار میرود و در این بین مهمترین کاربرد آن در تشخیص بیماریهای کیسه صفرا است.

هوا یا گاز درون اعضاء توخالی مانند معده با انعکاس امواج صوتی مزاحم، مانع از انجام سونوگرافی میشوند. لذا داخل معده و روده را نمیتوان در شرایط عادی دید ولی در برخی بیماریها متخصص سونوگرافی با انجام مانورهای خاص قادر است تا جدار معده و روده ها و ضخامت آنها را مورد بررسی قرار دهد. با سونوگرافی میتوان تورم کیسه صفرا را در اثر تجمع و غلیظ شدن صفرا به علت سنگها و تومورها تشخیص داد.

سونوگرافی شکم

از این روش برای بررسی کیست های عفونی مانند کیست هیداتیک (انگلی که از طریق خوردن مواد غذایی خصوصا سبزیجات آلوده به مدفوع سگ مبتلا منتقل میشود)، کیستهای مادرزادی، آبسه های عفونی و میکروبی کبد، تومورهای کبد و طحال نیز استفاده میشود. از سونوگرافی همچنین میتوان برای تشخیص مواردی مانند آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) نیز بهره جست. گاهی دقت سونوگرافی برای بررسی توده ها و متاستازهای کبد (تومورهایی که از دیگر نقاط بدن منشاء گرفته و به کبد رسیده اند) حتی از سی تی اسکن بیشتر است.

سونوگرافی یک نوع روش تشخیصی تصویربرداری است که در آن دستگاه سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی ، تصویری از اندام های داخل بدن تولید می کند . انواع مختلف سونوگرافی وجود دارد که سونوگرافی لگن و شکم یکی از آنها می باشد که یک روش تشخیصی و تصویربرداری برای معاینه اندام های داخل شکم و لگن می باشد . این نوع سونوگرافی که امروزه برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد بدون درد و خطر بوده و هیچ گونه عارضه جانبی ندارد .

از سونوگرافی شکم و لگن می توان برای تشخیص اختلالات خونی و همچنین انجام بیوپسی با سوزن استفاده کرد . سونوگرافی شکمی رایج ترین نوع سونوگرافی است ، زیرا ارگان های زیادی در داخل شکم وجود دارند. اندام های اصلی که با سونوگرافی در قسمت فوقانی شکم مشاهده می شوند شامل کبد ، کیسه صفرا ، لوزالمعده ، کلیه ها و طحال می باشد . در صورتی که فرد در قسمت فوقانی شکم درد داشته باشد این درد می تواند مربوط به این اندام ها و حتی گاهی معده باشد.

کبد دومین عضو بزرگ بدن است که وظایف آن پردازش مواد مغذی جذب شده از روده، مبارزه با عفونت ها، خارج کردن سموم بدن از قبیل الکل، کنترل کلسترول و آزاد کردن صفرا می باشد. کیسه صفرا که کیسه ای به شکل گلابی است صفرای تولید شده از کبد را ذخیره نموده و در صورت نیاز به تجزیه چربی مجرای صفراوی را آزاد می کند.

کاربرد سونوگرافی شکم

سنگ های موجود در کیسه صفرا می توانند باعث ایجاد درد و سوءهاضمه شوند .لوزالمعده مسئول تولید انسولین و تنظیم قند خون در جریان خون است. کلیه ها مسئول فیلتر کردن سموم از خون و همچنین تنظیم فشار خون می باشند، سنگ کلیه در افراد بسیار متداول است و می تواند باعث درد و گاهی انسداد شود که با خون در ادرار قابل مشاهده است .
دلیل انجام اسکن شکمی درد شکم یا درد RUQ است که بعضی اوقات می تواند با غذا در ارتباط باشد و در بیشتر موارد با سنگ صفرا مرتبط است .

هدف از انجام سونوگرافی شکم

این نوع سونوگرافی اندام های داخلی بدن مانند کبد ، لوزالمعده ، کیسه صفرا، طحال، کلیه ها ، مثانه، رحم ، دیواره رحم ، تخمدان ها و ساختارهای نزدیک لگن را مورد بررسی دقیق قرار می دهند .

دلایل انجام سونوگرافی شکم

در صورتی که فرد دارای مشکلات و ناراحتی های زیر باشد ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر بیماری، سونوگرافی شکم و لگن را تجویز کند . این ناراحتی و مشکلات شامل موارد زیر می باشند:

• درد شکم
• نفخ شکم
• تست عملکرد غیر طبیعی کبد
• پیگیری بیماری های قبلی مانند کیست، سنگ کیسه صفرا ، پولیپ و سنگ کلیه
• درد و ناراحتی در ناحیه کلیه
• مشکلات مثانه
• وجود خون در ادرار
• عفونت مجاری ادراری
• سیستیت
• تشخیص بسیاری از تومورها و سرطان ها
• تشخیص فیبروم

آمادگی برای انجام سونوگرافی شکم

برای انجام این اسکن سونوگرافی لازم است که بیمار به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد. (در صورتی که فرد دارای دیابت باشد ، باید در صورت لزوم مکمل قندی مصرف کند) مثانه بیمار کاملاً باید پر بوده و بنابراین یک ساعت قبل از انجام اسکن بیمار باید آب زیادی بنوشند. پر بودن مثانه باعث می شود که تصویر واضحی از اندام های داخلی بر روی مانیتور ظاهر شود، اما در مورد لزوم پر بودن مثانه لازم است که از پزشک یا تکنسین خود سوال بپرسید.

نحوه انجام سونوگرافی شکم

برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد . سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می دهد تا تصاویری از اندام های داخلی فرد بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود . پس از انجام این اسکن می توانید ژل را از روی شکم پاک نموده و در همان روز جواب سونوگرافی خود را دریافت کنید.

تصاویر حاصل از سونوگرافی سیاه و سفید است ، اما در داپلر رنگی که برای ارزیابی جریان خون در اندام ها و رگ ها استفاده می شود، تصاویر به صورت رنگی می باشد. همچنین گاهی اوقات ممکن است از بیمار خواسته شود که در حین انجام سونوگرافی مثانه خود را خالی کند. انجام سونوگرافی معمولی بدون درد است و در حدود 20 دقیقه طول می کشد. ممکن است از شما خواسته شود در طول انجام سونوگرافی لباس مخصوص بیمارستان را بر تن کنید.

سونوگرافی شکم معمولا توسط یک تکنسین مخصوص و آموزش دیده (سونوگرافیست) انجام می شود. در طول انجام سونوگرافی، روی میز معاینه دراز می کشید و مقدار کمی ژل گرم، روی شکم شما مالیده می شود. ژل کمک می کند تا لایه های هوا که بین پوست و ابزار تکنسین که با استفاده از آن آئورت را مشاهده می کند از بین برود. این ابزار مبدل نامیده می شود . سونوگرافیست مبدل را بر پوست شکم فشار می دهد و از نقطه ای به نقطه ای دیگر آن را حرکت می دهد .

مبدل تصاویر را به صفحه کامپیوتر می فرستد و تکنسین آن را مشاهده می کند. تکنسین جریان خون داخل آئورت شکمی را مشاهده کرده و آنوریسم را مورد بررسی قرار می دهد.

پس ازانجام سونوگرافی :

پس از سونوگرافی شکمی، پزشک نتایج را در زمان دیگری در اختیار شما قرار می دهد. معمولا، اگر آنوریسمی یافت نشود، پزشک عکسبرداری مجدد را پیشنهاد نخواهد داد. اگر آنوریسمی یافت شود، پزشک در مورد گزینه های درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

چگونه برای سونوگرافی شکم آماده شویم ؟

قبل از سونوگرافی شکم به مدت 8 تا 12 ساعت نیاز است که چیزی نخورید. وجود مواد غذایی و مایعات در معده و ادرار در مثانه می تواند برای تکنسین سونوگرافی برای گرفتن عکسی واضح از آئورت مشکل ایجاد کند. از پزشک خود بپرسید که آیا نوشیدن آب یا داروهای دیگر ایرادی ندارد.