سونوگرافی چیست؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

سونوگرافی، فرآیندی است که به وسیله آن، از طریق امواج صوتی، تصاویری از بافت ها و ارگان های داخلی بدن انسان به دست می آید؛ که پس از شکل گیری به مانیتور ارسال شده و با پردازش توسط دستگاه، تصویر مشاهده می شود. در سونوگرافی سه بعدی با کمک نرم افزار خاصی، عکس تبدیل به عکس سه بعدی می شود. سونوگرافی سه بعدی برای بررسی دقیق اندام ها است. در حال حاضر با استفاده از سونوگرافی سه بعدی، امکان تشخیص به موقع ناهنجاری های جنینی و تصمیم گیری بهتر در مورد ادامه بارداری و بررسی نتایج اعمال جراحی داخل رحمی به راحتی امکان پذیر شده است.

در این سونوگرافی می توان تمام ارگان های جنین از سر تا نوک انگشت ها را دید و به صورت دقیق بررسی نمود. در مورد بی ضرر بودن یا ضرر داشتن سونوگرافی سه بعدی هنوز چیزی ثابت نشده است ولی به خانم های باردار توصیه می شود از انجام سونوگرافی سه بعدی به دلخواه خود خودداری کنند. در بین مادران دیده می شود که دوست دارند سونوگرافی سه بعدی را انجام دهند ولی این کار باید حتما با تجویز پزشک باشد. سونوگرافی سه بعدی برای بررسی مشکلات آناتومیک است.

این سونوگرافی به منظور بررسی ناهنجاری ها از حدود هفته ۱۸ تا ۲۲ انجام می شود. والدین دوست دارند تمام جزئیات را در مورد شکل جنین بدانند. این سونوگرافی بهتر است حدود هفته ۳۰ تا ۳۵ انجام شود چون در هفته های آخر به دلیل اینکه سایز جنین تغییر می کند و بزرگ تر می شود و سایز سر جنین نیز تغییر می یابد؛ جنین به خوبی نشان داده نمی شود. اگر جنین اختلالات آناتومیک داشته باشد، در سونوگرافی سه بعدی نشان داده می شود. یعنی اختلال چه در اندام درونی و چه در اندام بیرونی مشخص خواهد شد.

سونوگرافیNT

برای مشخص کردن بیماری های ژنتیکی از سونوگرافی nt استفاده می شود. در هفته ۱۱ تا ۱۴، این سونوگرافی صورت می گیرد. در این سونوگرافی ضخامت پشت گردن جنین اندازه گرفته می شود. اگر ضخامت زیاد باشد نشان دهنده ناهنجاری های کروموزومی است.

سونوگرافی سه بعدی چگونه انجام می شود؟

سونوگرافی سه بعدی را می توان پروسه ای معرفی کرد که طی آن تصاویری از بافت های مختلف و همچنین ارگان ها و اندام های داخلی بدن فرد به وسیله امواج صوتی فراهم می شود. لازم به ذکر است که تصاویر حاصل بعد از فرایند شکل گیری و تکامل به دستگاه مربوطه ارسال شده و در نهایت با پردازشی که بر روی آن از طریق دستگاه انجام می شود؛ تصویر مورد نظر قابل مشاهده می گردد. در سونوگرافی سه بعدی امواج صوتی با زوایای مختلف به بدن جنین تابانده می شوند و انعکاس این امواج با کمک نرم افزارهای پیشرفته کامپیوتری تغییر داده خواهد شد. اسکن اندام می تواند به شکل دستی و از سوی سونوگرافیست یا با دستگاه های جدیدتر، توسط پروپ دستگاه صورت گیرد و تصویر سه بعدی ارائه دهد.

در ابتدای امر توصیه می شود سونوگرافی توسط رادیولوژیست مجرب و آموزش دیده انجام گیرد. روند انجام این سونوگرافی با سونوگرافی های معمولی هیچ تفاوتی ندارد. برخلاف سونوگرافی های معمولی، نیازی به پرکردن مثانه قبل از انجام سونوگرافی ۳ بعدی وجود ندارد. نتایج برخی از مطالعات نشان داده که اگر نیم ساعت قبل از انجام سونوگرافی ۳ بعدی یک لیوان آبمیوه طبیعی نوشیده شود، جنین در طول سونوگرافی هوشیارتر خواهد بود. براساس نگرش موجود در مراکز تصویر برداری مدت زمان انجام این سونوگرافی باید کمتر از یک ساعت باشد.

سونوگرافی سه بعدی نیز همانند سایر روش ها و مداخلات پزشکی با مزایا و معایبی همراه خواهد بود که در ادامه به مهم ترین مزایا و معایب سونوگرافی سه بعدی مورد بررسی قرار گرفته است.

مزایای سونوگرافی سه بعدی چیست؟

استفاده از این تکنولوژی در بررسی ناهنجاریهای جنین اهمیت دارد. در گذشته در تشخيص علت ناهنجاری جنين از روش آزمایش آمنیوسنتز (کشيدن آب اطراف جنين) استفاده می شد که با این عمل امکان سقط جنين وجود داشت. اما امروزه با کمک این نوع سونوگرافی می توان بدون بروز هیچ گونه خطری برای جنین تا 99 درصد به تشخیص صحیح دست یافت. گرچه سونوگرافی قادر به تشخیص تمامی ناهنجاری های ژنتیکی جنین نیست، اما می تواند اختلالات ژنتیکی که سبب بروز ناهنجاری های ساختاری شده است را تا حد زیادی تشخیص دهد. با توجه به نتایج این سونوگرافی پزشکان می توانند به تصمیم گیری بهتری در خصوص ادامه بارداری یا پایان دادن به آن دست یابند.

بررسی نتایج اعمال جراحی داخل رحمی، از دیگر کاربردهای سونوگرافی سه بعدی است. همچنین برای بررسی بهتر اختلالات آناتومیک جنین (هر گونه تغییر در اندام درونی و اندام بیرونی مشخص است) ، اسپاینا بیفیدا (نقایص ستون فقرات و نخاع جنین) و برای تعیین اختلالات عصبی جنین و احتمال وجود فلج مغزی در آینده می توان از این روش استفاده کرد.

نکته مهم: این سونوگرافی بایستی در شرایط خاص انجام شود و همه زنان باردار نیاز به انجام این سونوگرافی ندارند.

معایب سونوگرافی سه بعدی

• مشاهده جنین قبل از ۱۷ هفته می تواند سبب اضطراب ناشی از شکل عجیب و احساس غیر واقعی بودن جنین در مادر شود. بزرگترین خطر بالقوه سونوگرافی ۳ بعدی برای مادر باردار احساس کاذب عدم نیاز به سایر مراقبت ها است.
• خطر این امواج به مدت زمان تابش امواج، شدت آن ها و بسامد امواج بستگی دارد.
• نقص دستگاه سونوگرافی ۳ بعدی به مایع آمونیاکی دور جنین آسیب می زند.
• برای گرفتن تصویر مناسب حداکثر انرژی را به داخل بدن می فرستند و چنانچه prob این دستگاه به میزان کافی روی شکم مادر باردار نگه داشته شود، از نظر تئوری حتی می تواند کیسه آب اطراف جنین را به جوش بیاورد.
• سونوگرافی ۳ بعدی به دلیل اینکه بر یک نقطه به مدت طولانی انرژی وارد می کند گاهی می تواند موجب سوختگی هایی در بافت نرم جنین شود.
• در سونوگرافی ۳ بعدی امواج به صورت prod (برانگیخته) وارد دستگاه می شوند و دستگاه این امواج را به تصویر تبدیل می کند. اگر فردی که سونوگرافی سه بعدی انجام می دهد مهارت کافی نداشته باشد پیرود بر روی یک نقطه از شکم قرار گرفته می شود و امواج به صورت صوت در یک نقطه جمع می شود و گرمایی که از این امواج صوتی وارد می شود می تواند خطراتی ایجاد کند.
• در بیشتر موارد روش سونوگرافی ۳ بعدی غیر ضروری است و ضمن اتلاف وقت، هزینه مالی فراوانی را به بیماران تحمیل می کند.