مادران باردار از هفته های اول بارداری دچار اضطراب و نگرانی برای وضعیت جسمانی و سلامت جنین خود هستند. بخش بسیار زیادی از این نگرانی با انجام سونوگرافی و مشاهده جنین در رحم برطرف می شود. در صورتی که نقص مادرزادی یا مشکلات دیگری در زمان بارداری جنین رخ دهد، به کمک سونوگرافی قابل شناسایی است. همچنین پزشک با بررسی تصاویر سونوگرافی، از مشکلات احتمالی رخ داده برای مادر، مطلع می شود.

در دوران بارداری، حداقل 4 سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین و مادر انجام می شود. بارداری به 3ماهه اول، دوم و سوم تقسیم می شود. هر دوره، سونوگرافی غربالگری مخصوص به خود را دارد. اطلاعاتی که پزشک از انجام سونوگرافی در هر دوره از بارداری دریافت می کند، متفاوت است. سونوگرافی حاملگی بسیار ضروری است و به منظور کنترل سلامت جنین در طول 9 ماه بارداری انجام می گیرد.

انواع سونوگرافی بارداری

به طور کلی 2 سونوگرافی مهم غربالگری در بارداری وجود دارد و همه ی مادران باید انجام دهند:

1. غربالگری سندروم داون
2. سونوگرافی بررسی سلامت جنین

سونوگرافی معمولی در دو زمان در طول بارداری انجام می شود:
1. اوایل بارداری جهت رویت قلب و تخمین سن جنین
2. در طی بارداری برای بررسی کلی جنین

سونوگرافی های بارداری سه ماهه اول

۱. سونوگرافی ساده: جهت ارزیابی وجود جنین و تشخیص ساک بارداری، سن جنین , بررسی ضربان قلب جنین و هماتوم در بارداری
۲. سونوگرافی غربالگری اول یا سونوگرافی ان تی (NT-NB): در ۱۱-۱۴ هفتگی بارداری اولین سونوگرافی مهم بارداری انجام می شود. دقت کنید بهترین زمان انجام آن هفته ۱۲-۱۳ بارداری می باشد. در این سونوگرافی که به غربالگری سندرم داون نیز معروف می باشد

سونوگرافی nt و nb دو نوع پایه (basic) و پیشرفته (advance) دارد. در سونوگرافی نوع پایه NT و NB بررسی می شود و در نوع پیشرفته علاوه بر این دو متغیر، داکتوس ونوزوس، تریکوسپید والو،IT و تعداد عروق بند ناف و در بعضی موارد کلیه ها نیز ارزیابی می شود. (NT,NB, DV, TV, TVV)

غربالگری از ریشه غربیل که به معنی الک می باشد گرفته شده است و هنگامی که قصد جدا کردن داریم از الک استفاده می کنیم. هدف از انجام غربالگری سندروم داون جدا کردن جنین های مشکوک مبتلا به سندروم از جنین های سالم می باشد. لازم توجه است که در غربالگری همیشه احتمال خطا وجود دارد چون هدف تشخیص نمی باشد. دقت غربالگری سندروم داون حدود ۹۰ درصد می باشد. علاوه بر سونوگرافی، آزمایش خون نیز در غربالگری سندروم داون انجام می شود که به آن NIPT نیز گفته می شود و دقت آن حدود ۹۸ درصد می باشد ولی به طور معمول این تست خونی انجام نمی شود.
اگر در غربالگری اول به شما گفته شود که جنین مشکوک می باشد در قدم بعد تست های تشخیصی همانند آمنیوسنتز انجام می شود.

سونوگرافی بارداری سه ماهه دوم

سونوگرافی غربالگری دوم یا سونوگرافی آنومالی در سن ۱۸-۱۹ هفتگی انجام می شود. هدف سونوگرافی آنومالی بررسی سلامت جنین و غربالگری ناهنجاری جنین از سر تا پا می باشد. در سونوگرافی بررسی سلامت جنین علاوه بر بررسی تمام ارگان ها و اندام های داخلی و خارجی جنین، بر اساس مارکرهای متعدد احتمال ابتلا به سندروم ها از جمله سندروم داون مورد ارزیابی قرار می گیرد. بعد از هفته ۱۹ بارداری سقط قانونی انجام نمی شود و اهمیت این سونوگرافی مشخص می شود.

در بخش سونوگرافی کلینیک ارمغان تندرستی سونوگرافی آنومالی با دقت بالا توسط آقای دکتر انصاری پور که تجربه طولانی در این زمینه دارند انجام می شود که از تولد جنین های ناهنجار و ناقص پیشگیری می شود.

اکوکاردیوگرافی قلب جنین

از هر ۱۰۰۰ جنین ۸ جنین ناهنجاری قلبی دارد که اهمیت بررسی قلب را نشان می دهد. اکوی قلب جنین برای همه افراد انجام نمی شود و فقط در موارد زیر انجام می شود:

• عدد بالای NT در غربالگری اول
• سابقه بیماری قلبی در مادر، پدر یا فرزندان قبلی
• افزایش یا کاهش ضربان قلب (تاکی کاردی-برادی کاردی) یا ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• وجود اختلال در بررسی سلامت جنین
• بیماران روماتولوژیک کلاژن واسکولار همانند لوپوس یا روماتیسم: در این بیماران احتمال بلوک قلبی در جنین وجود دارد.
• وجود دیابت قبل از بارداری در مادر
• پزشک به اختلالات قلبی مشکوک شود
• جنین های حاصل از IVF

سونوگرافی داپلر جنین

در سونوگرافی داپلر جنین بر اساس پدیده فیزیکی به نام داپلر به بررسی جریان خون می پردازد. در سونوگرافی داپلرسیستم گردش خون جنین و وضعیت اکسیژن رسانی، کمبود اکسیژن جنین (هایپوکسی)، اسیدوز پاسخ جنین ، اختلالات شریانی و وریدی ارزیابی می شود. اگر داپلر جنین مختل باشد باید در ۴۸-۷۲ ساعت اقدامات لازم انجام شود. همچنین همانطور که اشاره شد نوع دیگری از سونوگرافی داپلر نیز به همراه سونوگرافی ان تی انجام می شود.

آزمایشها و سونوگرافی های بارداری سه ماهه سوم

در غربالگری سه ماهه سوم موارد زیر انجام می شود:

• بیوفیزیکال پروفایل اسکورینگ: این سونوگرافی به همراه نوار قلب جنین یا NST انجام می شود. هدف از انجام آن ارزیابی کلی از نظر احتمال مرگ جنین و براورد احتمال مرگ جنین جهت تصمیم گیری اقدامات بعدی و حین زایمان می باشد.
• سونوگرافی بیومتری: بررسی اندازه قسمت های مختلف جنین و نسبت این اندازه ها که در بررسی سلامت و رشد جنین موثر است.

انواع سونوگرافی های معمول دوران بارداری

جزئیات دقیق چگونگی انجام سونوگرافی در موارد اندکی با هم تفاوت دارد، ولی معمولا سونوگرافی طبق مراحل یکسانی انجام می شود.
دو نوع از سونوگرافی در طی دوران بارداری انجام می شود:

سونوگرافی شکمی (Abdominal ultrasound):

در این نوع از سونوگرافی، پزشک ژل مخصوصی را روی شکم زن باردار قرار می دهد. بعد از آن مبدل فراصوت () دستگاه سونوگرافی می تواند به راحتی روی شکم ژل زده حرکت کند.

سونوگرافی واژینال (Transvaginal ultrasound)

در سونوگرافی واژینال از یک مبدل فراصوت کوچک تر استفاده می شود. این مبدل وارد واژن شده و بعد از آن تصویری دقیق تر و واضح تر از فضای داخلی به دست می آید. معمولاً این نوع از سونوگرافی در اوایل بارداری انجام می شود.

آیا سونوگرافی در دوران بارداری دارای عوارض جانبی است؟

بیش از ۴۰ سال است که از روش سونوگرافی در دوران بارداری استفاده می شود و تا به حال هیچ عوارض جانبی ناشی از این روش شناخته نشده است. این روش کاملا ایمن است و برای اطمینان از رشد طبیعی جنین در رحم مادر، ضروری است.

دلایل نیاز به سونوگرافی در دوران بارداری

• برای اطمینان از کاشت صحیح تخمک بارور شده بر دیواره داخلی رحم و تشکیل جفت جنین نیاز به سونوگرافی است. سایر دلایل نیاز به سونوگرافی نیز عبارتند از:
• برای جلوگیری از حاملگی خارج رحمی
• برای جلوگیری از عوارض بارداری مانند بارداری مولار (پوچ) و سقط جنین
• برای تعیین بارداری
• برای بررسی رشد و نمو جنین
• برای بررسی نقص های مادرزادی و ناهنجاری های ژنتیکی
• به عنوان بخشی از سایر آزمایش های پیش از تولد مانند «نمونه گیری از پرزهای جفتی»

چگونگی انجام سونوگرافی حاملگی

سونوگرافی یک روش بسیار ساده برای تصویربرداری از جنین است. پس از اینکه مادر روی تخت دراز کشید، تکنسین یا رادیولوژیست، شکم و لگن را به یک ژل مخصوص آغشته می کند. این ژل باعث بهبود ارتباط بین رحم و مبدل شده تا امواج به طرز صحیح تری از شکم عبور کنند. پس از این، خود مبدل که به اندازه یک کف دست است، روی شکم قرار می گیرد. با حرکت مبدل، تصاویر سیاه و سفید روی مانیتور قابل مشاهده می شود. امکان دارد که از مادر خواسته شود، در حین انجام سونوگرافی، حرکت نکرده یا اینکه نفس خود را حبس کند.

آیا سونوگرافی دردناک است؟

در شرایط عادی، سونوگرافی درد ندارد. با این حال، در صورتی که فرد دچار جراحت در ناحیه لگن یا درد در شکم باشد، ممکن است که با فشار مبدل در طول سونوگرافی، درد را حس کند.
نکات مهم درباره ی سونوگرافی های دوران بارداری سونوگرافی برای بررسی سلامت و رشد و نمو جنین ضروری است، از این جهت، نباید هیچ کدام از سونوگرافی های از پیش تعیین شده را از دست داد.
سونوگرافی تنها باید توسط یک متخصص یا تکنسین آموزش دیده انجام گیرد که توانایی تحلیل تصاویر را داشته باشد.

در صورتی که در حین سونوگرافی هرگونه ناهنجاری مشاهده شود، ممکن است که پزشک روش ها و آزمایش های بیشتری با وضوح بالاتر را به کار ببرد. تشخیص برخی از اعضای بدن در حین سونوگرافی دشوار است، بنابراین می توان از پزشک خواست که آن ها را بر روی تصاویر نشان دهد. سونوگرافی نباید در شرایط عادی دردناک باشد، بنابراین در صورت درد باید فورا به پزشک اطلاع داد.
توصیه می شود که برای انجام سونوگرافی لباس های راحت، گشاد و مناسب بپوشيد تا امکان دسترسی به شکم ساده تر باشد.

برای آماده شدن برای سونوگرافی حتما باید مقدار زیادی آب بنوشید. با این کار سونوگرافی زودتر انجام می گیرد و تصاویر نیز وضوح بالاتری خواهند داشت. انجام سونوگرافی در بارداری نه تنها صحیح، بلکه موثر نیز هست. سونوگرافی برای تشخیص باردار بودن یا نبودن نیز ضروری است. در صورت بارداری هم باید سونوگرافی را انجام داد تا مراحل رشد و نمو و تغییرات جنین به درستی بررسی شوند. همچنین ضروری است که با توجه به وضعیت سلامتی در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

---