مزایا و معایب سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

سونوگرافی در بارداری به دلایل مختلفی انجام می شوند. به عبارتی اگر پزشک شما متوجه مشکلی در سونوگرافی قبلی یا تفسیر آزمایش خون شود، انجام سونوگرافی های بیشتر را توصیه می کند؛ بنابراین نمی توان تعداد دقیقی برای این سونوگرافی ها در طول دوره بارداری مشخص کرد. انواع سونوگرافی در بارداری با توجه به شرایط مادر و جنین تعیین می شود. یکی از سونوگرافی ها که در طول دوره بارداری انجام می شود، سونوگرافی سه بعدی است که طی آن تصاویر واضح و باکیفیتی از جنین خود مشاهده می کنید.

بهترین زمان سونوگرافی سه بعدی تا حدود زیادی به علت انجام آن بستگی دارد. سونوگرافی سه بعدی برای تعیین جنسیت نیز صورت می گیرد و طی این اسکن می توانید از جنسیت دقیق جنین خود اطلاع یابید.

سونوگرافی سه بعدی

تمام خانم های باردار مشتاق هستند تا هرچه سریع تر تصاویری واضح و باکیفیت‎تر از جنین خود را مشاهده کنند؛ اما باید دقت داشته باشید که هدف از انجام سونوگرافی سه بعدی این نیست. انجام این سونوگرافی در زمان وجود هرگونه شک و تردیدی از سوی پزشک معالج تجویز می شود تا وضعیت جنین به صورت دقیق تری بررسی شود. در سونوگرافی سه بعدی امواج با زوایای مختلفی به بدن جنین تابانده می شود تا درنهایت تصویری باکیفیت از جنین بر روی مانیتور تشکیل شود.

برای گرفتن نتیجه ای مطلوب‎تر و همچنین کاهش عوارض احتمالی این اسکن ها حتماً باید سونوگرافی را نزدیک رادیولوژیست ماهر انجام دهید. نیازی به پر بودن مثانه قبل از انجام سونوگرافی سه بعدی نخواهد بود؛ اما برخی از پزشکان نوشیدن یک لیوان آبمیوه طبیعی نیم ساعت قبل از سونوگرافی سه بعدی را توصیه می کنند چراکه کمک می کند جنین در طی سونوگرافی هوشیارتر باشد.

مزایای سونوگرافی سه بعدی

• تعیین جنسیت جنین
• مشخص شدن اختلالات ژنتیکی جنین
• بررسی اندام های درونی و بیرونی
• مشاهده اختلالات احتمالی شبکه اعصاب و یا وجود فلج مغزی
• مشخص شدن نقص های مادرزادی در ستون فقرات جنین
• نمایان شدن اختلال های موجود در بافت های بدن جنین

معمولاً در صورت وجود مشکلات جدی پس از تفسیر سونوگرافی سه بعدی، برای ادامه بارداری و یا قطع آن تصمیم های لازم گرفته می شود. با توجه به اینکه امواج صوتی سونوگرافی برای جنین بی خطر است اما بهتر است این سونوگرافی را حتماً با تجویز و توصیه پزشک خود انجام دهید و از انجام خودسرانه هرگونه سونوگرافی بدون تجویز پزشکتان خودداری کنید.
معایب سونوگرافی سه بعدی
مشاهده جنین قبل از 17 هفته می تواند سبب اضطراب ناشی از شکل عجیب و احساس غیرواقعی بودن جنین در مادر شود. بزرگ ترین خطر بالقوه سونوگرافی 3 بعدی برای مادر باردار احساس کاذب عدم نیاز به سایر مراقبت ها است.

• خطر این امواج به مدت زمان تابش امواج، شدت آن ها و بسامد امواج بستگی دارد.
• نقص دستگاه سونوگرافی 3 بعدی به مایع آمونیاكی دور جنین آسیب می زند.
• برای گرفتن تصویر مناسب حداكثر انرژی را به داخل بدن می فرستند و چنانچه prob این دستگاه به میزان كافی روی شكم مادر باردار نگه داشته شود، ازنظر تئوری حتی می تواند كیسه آب اطراف جنین را به جوش بیاورد.
• سونوگرافی 3 بعدی به دلیل اینكه بر یك نقطه به مدت طولانی انرژی وارد می كند گاهی می تواند موجب سوختگی هایی در بافت نرم جنین شود.
• در سونوگرافی 3 بعدی امواج به صورت «prod» برانگیخته وارد دستگاه می شود و دستگاه، این امواج را به تصویر تبدیل می كند. اگر فردی كه سونوگرافی 3 بعدی انجام می دهد مهارت كافی نداشته باشد پیرود بر روی یك نقطه از شكم قرارگرفته می شود و امواج به صورت صوت در یك نقطه جمع می شود و گرمایی كه از این امواج صوتی وارد می شود می تواند خطراتی ایجاد كند.
• در بیشتر موارد روش سونوگرافی 3 بعدی غیرضروری است و ضمن اتلاف وقت، هزینه مالی فراوانی را به بیماران تحمیل می كند.

نحوه انجام سونوگرافی سه بعدی

به هنگام انجام سونوگرافی دوبعدی مثانه فرد باید پر باشد اما برای انجام سونوی سه بعدی نیازی به پر بودن مثانه نیست. همچنین به مادران توصیه می شود که نیم ساعت قبل از انجام سونوگرافی ۳ بعدی آبمیوه طبیعی و یا خوراکی های شیرین میل کنند؛ این اقدام منجر به حرکات بیشتر جنین شده و نتایج حاصل از سونوگرافی نیز دقیق تر خواهند بود.

بهترین زمان سونوگرافی سه بعدی

طول دوره بارداری به سه دوره سه ماهه تقسیم بندی می شود و بهترین زمان انجام سونوگرافی سه بعدی معمولاً از هفته ۱۸ بارداری تا هفته ۲۲ است. این دوره بهترین زمان برای تشخیص ناهنجاری های موجود در جنین است. معمولاً پس از هفته ۲۲ نتیجه سونوگرافی ۳ بعدی به صورت دقیقی قابل تشخیص نخواهد بود؛ چراکه در این دوره سر جنین رشد بیشتری کرده و مانع از مشاهده دقیق دیگر اندام های او می شود. بنابراین سونوگرافی سه بعدی در هفته ۱۸ تا ۲۲ بهترین نتیجه ممکن را از انجام این اسکن در اختیار پزشکتان قرار می دهد. همچنین با توجه به حساسیت بالای جنین در سه ماهه اول، به هیچ عنوان نباید سونوگرافی سه بعدی انجام داد.

برای اطلاع از بهترین زمان برای انجام این سونوگرافی با پزشک خود مشورت کنید؛ چراکه مناسب ترین زمان برای انجام آن تا حدود زیادی به علت انجام این اسکن بستگی دارد.

تفاوت سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی

در سونوگرافی سه بعدی تصاویر علاوه بر طول و عرض، عمق نیز دارند. در سونوگرافی چهاربعدی حرکات جنین مثل باز و بسته کردن چشم ها و دهان به خوبی مشخص است و تصاویر به صورت فیلم هستند و کیفیت بالاتری دارند.

سونوگرافی چهاربعدی

مشاهده اندام های بدن نوزاد و گوش دادن به صدای ضربان قلب جنین در دوره بارداری بخصوص برای مادر بسیار حس خوشایند و زیبایی است؛ اما درگذشته به خاطر استفاده از سونوگرافی های بی کیفیت این امر زیاد هم خوش آیند نبود چون صدای قلب و تصویر بدن نوزاد بسیار بی کیفیت بود. امروزه با استفاده از سونوگرافی های سه و چهاربعدی این امر بسیار خوشایند و خوشحال کننده برای خانواده است.

مزایای سونوگرافی چهاربعدی

سونوگرافی چهاربعدی نیز یکی از سونوگرافی های اختیاری است که در طول آن می توانید یک ویدئوی زنده از جنین خود را مشاهده کنید. در این سونوگرافی حرکات و آناتومی جنین به طور کامل قابل مشاهده است. لزوم انجام سونوگرافی چهار بعدی برای زمانی است که پزشک شما به وجود یک اختلال احتمالی در جنین شک داشته باشد که در سونوگرافی معمولی قابل تشخیص نیست. در این صورت ممکن است برای اطمینان خاطر سونوگرافی چهاربعدی رحم را تجویز کند.

معایب سونوگرافی چهاربعدی:

یکی از بزرگ ترین عیب های سونوگرافی چهار بعدی این است که ممکن است این سونوگرافی برای مادر یا نوزاد ضررهای زیادی داشته باشد چون فرد باردار زمان بسیار بیشتری در معرض اشعه فراصوت قرار می گیرد و ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد. البته این مشکل موقعی به وجود می آید که پزشک ناشی باشد یا از دستگاه های خوبی برخوردار نباشد اگر دستگاه های سونوگرافی استاندارد و خوب باشند اتفاقی نمی افتد و مشکلی برای فرد باردار و نوزاد به وجود نمی آید.

نحوه انجام سونوگرافی چهاربعدی

سونولوژیست اول از فرد باردار می خواهد تا روی تخت دراز بکشد. سپس مایع ویژه سونوگرافی را روی شکم پخش می کند و پس ازاین کار مبدل سونوگرافی را به صورت گرد و دایره ای روی شکم می چرخاند تا تصویر خوبی از جنین دریافت کند. سپس دستگاه تصاویر را در صفحه نمایشگر نمایان می کند.

بهترین زمان انجام سونوگرافی چهاربعدی

یکی از دلایل انجام این نوع سونوگرافی، مشاهده و تعیین جنسیت جنین است. سونوگرافی تعیین جنسیت معمولاً در هفته های ۱۸ تا ۲۲ بارداری و توسط سونوی آنومالی صورت می گیرد؛ اما برخی از مادران ممکن است بر انجام سونوگرافی ۴ بعدی و دیدن حرکات جنین اصرار داشته باشند؛ بنابراین اگر می خواهید تنها متوجه جنسیت جنین شوید می توانید در هفته های ۱۹-۱۸ تا هفته ۲۴ بارداری از طریق اسکن ها مانند سونوی آنومالی متوجه جنسیت نوزاد خود شوید.

برخی از پزشکان هفته های ۲۷ تا ۳۲ بارداری را برای انجام سونوگرافی چهاربعدی توصیه می کنند درحالی که برخی دیگر معتقد هستند که بهترین زمان برای سونوگرافی چهاربعدی هفته ۲۶ تا ۳۰ بارداری است.

عوارض سونوگرافی چهاربعدی برای جنین

سونوگرافی چهاربعدی یکی از اسکن های اختیاری در طول دوره بارداری است و اجباری برای انجام آن توسط مادر نیست؛ مگر آنکه با توجه به تشخیص پزشک و به دلیل وجود اختلالی که در سونوگرافی دوبعدی تشخیص داده نمی شود ضروری شود.

اغلب پزشکان انجام این سونوگرافی را توصیه نمی کنند چراکه ممکن است منجر به آسیب رسیدن به حلزون شنوایی جنین شود. هرچند امواج دستگاه های سونوگرافی برای مادر و جنین کاملاً بی خطر است، اما تصور کاملاً بی ضرر بودن سونوگرافی چهاربعدی نیز غلط است. در صورت استفاده نادرست ممکن است خطرات جبران ناپذیری برای جنین به همراه داشته باشد. ازآنجایی که این دستگاه برای تهیه ویدئو از جنین انرژی زیادی استفاده می کند ممکن است مایع آمنیوتیک یا کیسه آب اطراف جنین بیش ازحد گرم شود. این موضوع می تواند اثرات جبران ناپذیری بر روی بافت های بدن جنین بگذارد.