علت کوتاهی اندام تحتانی و پاها و روش تشخیص آن

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کوتاه و بلندی پاها وضعیتی است که در آن طول یک پا از دیگری تفاوت دارد و معمولاً باعث کمر درد های مزمن می گردد. علائم و شدت این اختلال از فردی به فردی دیگر متفاوت است و بستگی به میزان اختلاف طول دارد. مطالعات نشان می دهند که ۶۰ درصدکل افراد دارای این اختلال و همچنین سومین علت در آسیب های طولانی مدت در ورزشکاران است. به طورکلی این نوع عارضه به دو صورت عملکردی (کاذب) و ساختاری (آناتومی و واقعی) دسته بندی می شود دسته ی سومی هم وجود دارد که آن را اکتسابی یا محیطی می گویند که نسبت به دو نوع اول بسیار نادر است.

اختلاف واقعی طول پاها

در اختلاف طول پا ها به صورت ساختاری یا واقعی، اختلاف طول بین استخوان های اندام تحتانی وجود دارد که طول یک استخوان از دیگری کوتاه تر است. کوتاهی اندام تحتانی و پاها به علت بیماری ها و مشکلاتی مانند موارد زیر ایجاد می شود :

• فلج اطفال
• بیماری های مادرزادی مانند نوروفیبروماتوز، استئوکندروم های متعدد ارثی و یا بیماری اولیر
• تروما یا شکستگی ها و آسیب های صفحه رشد مانند استخوان فمور یا تیبیا شکسته شده در وضعیت نامناسب و کوتاه جوش بخورد،
• عفونت های مفصلی
• عفونت استخوان در زمان کودکی که ممکن است موجب اختلاف طول در اندام های تحتانی در سنین بالاتر شود.
• کج بودن لگن و انحراف ستون فقرات
• نکروز سرفمور
• بیماری های التهابی مانند آرتریت جوانان می توانند سرعت رشد اندام را تغییر داده و باعث اختلاف طول اندام ها شوند

اختلاف کاذب طول پاها

در اختلاف طول پاها ب ه صورت عملکردی یا کاذب، استخوان ها علت این عارضه نبوده بلکه به دلیل وضعیت لگن و عضلات در یک سمت می باشد. عدم انعطاف پذیری و ضعف عضلات نزدیک کننده ران و همچنین مایل بودن وضعیت لگن ازجمله علل آن است. افرادی که به صورت محیطی دچار این اختلال می گردند؛ افرادی هستند که به علت ارتفاع سطوحی که پاهای خود را در زمان استراحت یا راه رفتن قرار می دهند؛ دچار شده اند.

سطوح شیبدار، ناهموار و موج دار از این دسته هستند که باعث اختلاف طول اندام ها به صورت اکتسابی در طولانی مدت می شوند. این وضعیت روی لگن و کمر اثر می گذارد و باعث تغییر مرکز ثقل از محل خود شده و بدن این تغییر را به صورت حرکت به سمت جلوی لگن در سمت پای کوتاه جبران می کند که در نهایت باعث خم شدن زانوی پای بلندتر، خم شدن مچ پا و چرخش به چرخش پاشنه پا در سمت پای کوتاه می شود.

علائم هشداردهنده ی اختلاف طول پا

شایع ترین علامت همه انواع اختلاف طول اندام ها درد مزمن کمر (پشت) می باشد. در کوتاهی پا به صورت ساختاری فرد ممکن است آرتروز زانو و لگن، درد زانو، پلانتارفاشیاتیس (درد پاشنه) و یا درد در ناحیه پنجه پا (متاتارسالژیا) را تجربه کند.
علائم این اختلال فرد به فرد، بسته به نوع، شدت و علت ایجاد این اختلاف طول متفاوت می باشد ولی به طور کل علائم آن را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

کمردرد
درد لگن، زانو و پا
لنگش با عدم تعادل در حین راه رفتن
احساس خم شدگی به یک سمت
خستگی زودهنگام در راه رفتن و فعالیت
دردهای زیاد و مکرر کمر یا درد اندام ها بدون هیچ آسیب قبلی
احساس ناراحتی در هنگام خم شدن یا ایستادن برای مدت زیاد

تشخیص کوتاه و بلندی پا

بیمار برای تعیین قرینگی طول پاها، در حالت ایستاده و راه رفته مورد ارزیابی قرار می گیرد. اگر درمانگر به وجود اختلاف طول پاها به صورت ساختاری شک کند از رادیوگرافی اسکنوگرام استفاده می شود. اسکنوگرام یکی از بهترین راه های تشخیص محل و شدت اختلاف طول پا ها می باشد. رادیوگرافی اسکنوگرام، یکی از رادیوگرافی های تخصصی می باشد که توسط پزشکان ارتوپدی درخواست می شود.

این رادیوگرافی در تمامی مراکز تصویربرداری و رادیولوژی قابل انجام نیست. در این نوع رادیوگرافی، در کنار هر یک از استخوان های اندام تحتانی خط کش هایی وجود دارد که به طور دقیق طول هرکدام را اندازه گیری و گزارش می دهد. این روش، اندازه گیری دقیقی از استخوان ها در اندام تحتانی را گزارش داده و میزان دقیق کوتاهی را مشخص می کند.
دلایل انجام رادیوگرافی کوتاه و بلندی پاها

یک پزشک متخصص ارتوپدی می تواند از طریق بالین بیمار، طول ظاهری اندام های تحتانی و پا بیمار را مقایسه نماید. قبل از انجام عمل جراحی قطعاً نیاز به ارزیابی دقیق طول پاها توسط راديولوژی اسكنوگرام و همچنین بررسی نمای اندام (alignment view ) در اندام های تحتانی می باشد.
همچنین جهت بررسی انحراف ستون فقرات، انحراف اسکولیوز و یا ارزیابی بیماری های لگن که می توانند منجر به انحراف استخوان لگن شوند از این روش استفاده می شود؛ زیرا در صورت انحراف و یا کجی، ممکن است مشکل کوتاه شدن و یا بلندی اندام های تحتانی پاها ایجاد نماید.
در رادیولوژی تخصصی اسكنوگرام، همانند رادیوگرافی تری جوینت و یا رادیوگرافی الایمنت ویو نیاز به هر سه مفصل هیپ، زانوها و مچ پاها در یک گرافی خواهد بود که توسط برخی از مراکز رادیولوژی با امکانات موجود و پرسنل مجرب قابل انجام است.

مزایای راديوگرافى اسكنوگرام

در این روش نسبت به سی تی اسکن دوز کمتری از اشعه ایکس در بدن افراد وارد می شود.
هزینه راديوگرافى اسكنوگرام نسبت به سی تی اسکن کمتر است.
دقت بررسی در این روش نسبت به انواع سونوگرافی ، رادیوگرافی ، رادیولوژی و همچنین سی تی اسکن بالاتر است.
یکی از روش های مناسب جهت بررسی کوتاهی اندام تحتانی استفاده از رادیوگرافی اسكنوگرام می باشد. این روش با اشعه کمتر، هزینه مناسب می تواند نسبت به سایر روش ها دقت بسیار بالایی برخوردار است.