کلیه نابجا چیست و چه علائمی دارد؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

کلیه ها در حالت طبیعی در زیر دنده ها در پهلو ها و در اطراف ستون فقرات قرار دارند ، ولی ممکن است یک یا هر دو کلیه محل غیر طبیعی داشته و در اصطلاح در یک محل نابجائی قرار گیرند .

کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک یک بیماری مادرزادی است که در آن کلیه می تواند پائین تر یا بالاتر از محل طبیعی و حتی در طرف مقابل قرار گیرد . در این مقاله به بررسی دقیق تر کلیه نابجا می پردازیم .

علت ایجاد کلیه نابجا

در رحم ، کلیه های جنین ابتدا به عنوان جوانه های کوچک در قسمت تحتانی شکم در لگن تشکیل می شوند . در طی ۸ هفته اول رشد ، کلیه های جنین به آرامی از لگن به سمت وضعیت طبیعی خود یعنی در سطح مهره کمری ۱ و ۲ حرکت می کنند . اگر این روند دچار اشکال شود کلیه در محل های مختلف غیر از محل طبیعی خود قرار می گیرد .در حال حاضر مشخص نیست که دقیقا چه عواملی باعث این نقص مادرزادی می شوند .

کلیه نابجا ممکن است ناشی از موارد زیر باشد :

• جوانه کلیه به طور کامل توسعه نیافته است .
• یک مشکل در بافتی از کلیه که حرکت آن را مشخص می کند وجود دارد.
• نقص ژنتیکی که باعث یک اختلال ژنتیکی می شود .
• تحت تاثیر یک بیماری ، عفونت یا دارو یا واکنش شیمیایی در دوران جنینی اتفاق می افتد .

علائم کلیه نابجا

بیشتر افراد دارای کلیه نابجا هیچ علائمی ندارند . اما ممکن است علائم زیر بروز کنند :

• درد در پهلو، پشت و یا شکم
• تکرر ادرار یا سوزش هنگام دفع ادرار
• تب
• هماچوریا یا وجود خون در ادرار
• فشار خون بالا
• وجود توده در شکم

عوارض احتمالی کلیه نابجا

از عوارض احتمالی کلیه نابجای لگنی می توان به مشکلاتی اشاره کرد که برای تخلیه ادرار از کلیه ها به وجود می آید . ادرار گاهی از مثانه به عقب به سمت کلیه ها بر می گردد و عارضه ای به نام برگشت ادرار یوزیکویورترال بروز می یابد .

گردش ادرار غیرطبیعی و کلیه نابجا مشکلات متعددی را در پی دارد :

• عفونت :جریان ادرار معمولا باکتری ها را با خود می برد و مانع از رشد آنها در کلیه ها و مجرای ادرار می شود . اما زمانی که کلیه در محل اصلی خود نباشد ، ادرار در حالب یا خود کلیه جمع می شود . باقی ماندن ادرار در دستگاه ادراری رشد باکتری ها را تسهیل و تسریع می کند .تکرر ادرار یا درد و سوزش هنگام ادرار ، درد شکم یا کمر و پشت بدن ، تب و لرز ،تغییر رنگ و عدم شفافیت ادرار یا بدبو شدن ادرار از علائم عفونت مجرای ادراری محسوب می شود .
• تشکیل شدن سنگ : سنگ کلیه از موادی که در ادرار وجود دارد مانند کلسیم و اگزالات تشکیل می شود . زمانی که ادرار به مدت طولانی در مجرای ادراری باقی بماند ممکن است این مواد به مرور تبدیل به سنگ شوند . علائم وجود سنگ در مجرای ادرار شامل درد شدید کمر ، پهلو ها یا لگن است و همچنین ممکن است در ادرار خوندیده شده ، فرد دچار تب و لرز شود ، استفراغ کند یا در هنگام ادرار کردن دچار سوزش و درد شود .
• نارسایی کلیه : اگر ادرار تا کلیه به عقب برگردد ، کلیه آسیب می بیند . در نتیجه کلیه نمی تواند مواد زائد و آب اضافی را از خون تصفیه کند . اگر مشکل نابجایی کلیه یک طرفه باشد و فقط یک کلیه در محل نامناسب باشد ، حتی اگر کلیه درگیر هیچ عملکردی نداشته باشد ، مشکل نارسایی کلیه پیش نمی آید . چون معمولا کلیه دوم به جای هر دو کلیه کار می کند . از کار افتادگی کامل کلیه نادر است و تنها در صورتی پیش می آید که هر دو کلیه آسیب دیده باشند .
• ضربه :اگر کلیه ها در داخل شکم و یا در داخل لگن قرار گیرند ، می توانند متحمل ضربات مثلا در ورزش کاراته شوند . این گونه بیماران باید از پوشش های به خصوصی استفاده نمایند .

درمان کلیه نابجا

1. اگر عملکرد ادراری شما طبیعی است و پزشک ، انسدادی تشخیص نداده است نیازی به درمان کلیه نابجای لگنی نیست .
2. اگر آزمایش های انجام شده نشان دهنده وجود انسداد باشد ممکن است شما برای تغییر محل کلیه و امکان تخلیه بهتر آن نیاز به انجام برخی عمل های جراحی داشته باشید .
3. در صورتی که کلیه به شدت آسیب دیده باشد ، جراح ممکن است کلیه را بردارد . تا زمانی که کلیه دیگر به درستی کار می کند ، برداشتن یک کلیه مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند .