سیاتیک چیست؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سیاتیک درد ناشی از صدمه و یا تحریک عصبهای سیاتیک میباشد. عصب های سیاتیک از ۵ ریشه عصب در ناحیه ی باسن تشکیل شده است که شامل ریشه های ۴ و ۵ کمری و ریشه های اول و دوم و سوم خاجی میباشد. این عصب طولانی ترین و ضخیم ترین عصب بدن میباشد.

آسیب به عصب های سیاتیک

این اعصاب از ناحیه مفصل هیپ (لگن) و باسن عبور کرده و از ناحیه ی ساق پا رد شده و در نهایت به کف پاها عصب دهی میکنند. آسیب مستقیم به عصب های سیاتیک به ندرت دیده میشود ولی سیاتیک معمولا به وضعیتی گفته می شود که بیمار دچار دردهای ناشی از تحریک این عصب در ناحیه ی باسن ، ساق پا ، کف پا را حس میکند. این تحریک غالبا باعث دردهای متوسط تا شدید و خواب رفتگی و بی حسی ، گزگز و مورمور شدن در پا میشود.

دردهای سیاتیک چگونه است؟

• گروهی از مردم دردهای تیز و برنده دارند.
• گروه دیگر از سوزش و حالت برق گرفتگی شکایت دارند.
• این دردها با نشستن یا ایستادن به مدت طولانی یا در هنگام بلند شدن و خم کردن کمر تشدید میشود و هرنوع حرکت ناگهانی مثل سرفه و عطسه درد را بدتر میکند.

آیا سیاتیک میتواند هردو پا را درگیر کند؟

بستگی به محل فشردگی و التهاب ممکن است یک یا هر دو پا درگیر شود.

سیایتک ناگهانی اتفاق می افتد یا به تدریج؟

در بعضی موارد ناگهانی مثل بیرون زدگی دیسک میباشد و در بعضی موارد به تدریج مثل آرتریت ستون فقرات.

ریسک فاکتورهای سیاتیک

• سابقه ی تروما و تصادف
• سن : با افزایش سن تغییرات در لیگامان ها ، استخوان ها و دیسک باعث افزایش ریسک ابتلا میشود.
• وزن بالا
• ضعف عضلات ناحیه ی کمر : برخلاف سینه که دنده ها محافظ هستند در ناحیه ی کمر فقط عضلات عامل تقویت ستون فقرات میباشد.
• شغل افرادی که وسایل سنگین بلند میکنند مثل کارگران باربری یا افرادی که مدت طولانی در محل کار مینشینند.
• دیابت
• استئوآرتروز
• سیگار
• پوزیشن های نامناسب در هنگام ورزش یا بلند کردن اشیا (postural)
• نداشتن تحرک کافی و نشستن های طولانی مدت و ورزش نکردن

آیا افزایش وزن در حاملگی باعث سیاتیک در دوران حاملگی می شود؟

هرچند شیوع سیاتیک در افراد حامله بیشتر است ولی این به دلیل افزایش وزن نمیباشد. بلکه در افراد حامله هورمون های شل کننده ترشح میشوند که باعث شلی لیگامانهایی میشوند که در ایجاد بیرون زدگی دیسک نقش فعالی دارند. فشار ناشی از وزن جنین به عنوان عامل تشدید سیاتیک به حساب می آید.

علائم سیاتیک چیست؟

• درد متوسط یا شدید در کمر، باسن ، تا عضلات ساق پا
• بی حسی یا ضعف در ناحیه ی پشت و کمر ، باسن ، تا عضلات ساق پا و کف پا
• گزگز و مورمور شدن کف پاها و ساق پا
• از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع

تشخیص سیاتیک

معاینه ی بیمار :

1. شامل راه رفتن روی پاشنه و نوک انگشتان پا جهت بررسی قدرت عضلات
2. تست SLR یا بلند کردن یک پا در حالت خوابیده تا حداکثر زاویه ی ۹۰ درجه

تست های تشخیصی:

• انجام MRI جهت بررسی بیرون زدگی دیسک و محل فشار روی عصبهای سیاتیک
• تست نوار عصب عضله برای بررسی میزان صدمه و کارآیی عصبها

درد سیاتیک چگونه درمان میشود؟

• اصلاح پوزیشن : درست خوابیدن ، نشستن ، ایستادن یا درست بلند کردن اجسام
• عدم کشیدن سیگار
• کاهش وزن و اصلاح رژیم غذایی
• ورزش به طور منظم در جهت تقویت عضلات کمر
• انجام فعالیت هایی مثل پیاده روی ، شنا کردن ، یوگا
• دقت در بالا رفتن از پله ، پوشیدن کفش مناسب در جهت عدم زمین خوردن ، مراقبت در حمام و دستشویی ، روشن بودن چراغ اتاق ها خصوصا در شب.

چه موقع به پزشک مراجعه کنم؟

• دردهای شدید در ساق که طولانی باشد.
• بی حسی و ضعف عضلات ساق پا
• عدم کنترل ادرار و مدفوع

آیا استراحت برای سیاتیک خوب است؟

در مورد درمان درد سیاتیک، استراحت مطلق امروزه توصیه نمیشود. ولی استراحت نسبی و کاهش فعالیت های فیزیکی جهت درمان مفید است.

در صورتی که با درمانهای ابتدایی غیر تهاجمی پاسخ لازم دریافت نشد، قدم بعدی چیست؟

امروزه کلینیک های فوق تخصصی درد نقش مهمی در درمان بیماران مبتلا به سیاتیک دارند. در کلینیک های درد بعد از تجویز دلروهای NSAID ضد التهاب ها ، ضد افسردگی ها مثل نورتیلن با دوز پایین ، ضد تشنج ها مثل پرگابالین و گاباپنتین ، شل کننده ها مثل تیزانیدین قدم بعدی بلوک عصبی و انجام لیزر درمانی است.

هردو این روش در اتاق عمل سرپایی کلینیک درد و بعد از مانیتورینگ بیمار و در شرایط استریل با استفاده از دستگاه تصویربرداری فلوروسکوپ و بی حسی موضعی بدون جراحی باز و بدون بستری و بدون بیهوشی امکان پذیر است. با تزریق دقیق داروهای ضد التهاب و لوکال آنستتیک به محل مورد نظر یا انجام لیزر دیسککتومی در موارد زیادی بیماران بهبود می یابند. عمل جراحی باز به عنوان آخرین راه حل درمان میباشد.

چه عواملی باعث سیاتیک میشود؟

• هرنی و فتق دیسک : شایع ترین علت سیاتیک میباشد. فشار میتواند باعث بیرون زدگی بخش ژلی دیسک (نوکلئوس یا هسته) و بخش ضعیف تر خارجی (آنولوس) بشود که در نهایت باعث فشار روی عصب های سیاتیک میشود.
• تغییرات تخریبی دیسک ها : ترک های طبیعی که به دنبال افزایش سن در دیسک ها اتفاق می افتد باعث کاهش ارتفاع دیسک ها و تنگی کانال نخاعی و یا فشار روی خروجی عصب های سیاتیک از محل سوراخ بین مهره ای به دلیل تنگ تر شدن این فضا میشود.
• تنگی کانال نخاعی
• سرخوردگی مهره ها
• آرتروز مهره های کمر
• تروما و صدمه
• تومورها
• سندروم پریفورمیس

پیش اگهی

• تا ۵۰٪ دردها در موارد حاد در ۱۰ روز اول بهبود می یابند.
• تا ۹۰٪ ظرف ۲ ماه علائم سیاتیک فروکش میکند.
• ۱۰٪ موارد معمولا نیاز به مداخلات درمانی دارند که از این ۱۰٪ موارد زیادی به کمک روش های نیمه تهاجمی در کلینیک درد بهبود می یابند.

کلام آخر درباره ی سیاتیک

اکثر بیماران مبتلا به سیاتیک نیاز به جراحی ندارند. درمان های ابتدایی شامل استراحت ، فیزیوتراپی ، آب درمانی ، دارودرمانی باعث کاهش علائم می شود. در صورتی که علائم فروکش نکند مراجعه به کلینیک های درد و انجام درمان های نیمه تهاجمی مثل بلوک عصبی ، تزریق کورتیکواسترویید و لیزر دیسککتومی انتخاب خوبی است. در نهایت اگر همچنان درد زندگی فرد را با مشکل مواجه کرده یا احتمال اختلالاتی مثل مشکلات دفع ادرار و مدفوع یا ناتوانی جنسی وجود دارد جراحی انتخاب آخر می باشد.