هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم چیست؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

هیستروسالپینگوگرافی Hysterosalpingography با نام اختصاری HSG یک روش تصویربرداری تشخیصی است که در درجه اول در تحقیقات ناباروری زنان مورد استفاده قرار می گیرد. عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی نوعی روش تصویربرداری یا رادیوگرافی برای مشاهده رحم و لوله ها است که به وسیله نوعی اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی و یک ماده حاجب حاوی ید انجام می شود. فلوروسکوپی تکنیکی است که به کمک آن می توان اعضای داخلی بدن را در حال حرکت مشاهده کرد. در حین انجام رادیوگرافی، رحم و لوله ها با نوعی ماده حاجب محلول در آب پر می شوند که مشاهده و معاینه دقیق رحم و لوله های رحم را ممکن می کند، به این ترتیب رادیولوژیست می تواند با فلوروسکوپی، رحم و لوله ها را ببیند و آناتومی و عملکرد آن ها را ارزیابی کند. رادیولوژیست به کمک این عکس می تواند شکل و ساختار رحم، باز بودن لوله ها و بافت های اسکار داخل رحم و حفره شکم را مورد بررسی قرار دهد. مورد استفاده دیگر این عکس تعیین علت سقط های مکرر است. سقط های مکرر معمولاً ناشی از اختلالات رحمی مادرزادی یا اکتسابی هستند که عکس رنگی رحم به تشخیص علت و تعیین بهترین درمان برای این اختلالات کمک می کند. از جمله این اختلالات می توان به چسبندگی رحم، تومور های رحمی و فیبروم رحمی اشاره کرد.

کاربرد هیسترو سالپنگوگرافی رحم

عموماً این نوع عکسبرداری برای تشخیص علت ناباروری انجام می شود؛ اما بنابر تشخیص پزشک این نوع عکسبرداری می تواند به منظورهای زیر نیز انجام شود:

• تشخیص علت دقیق ناباروری
• برطرف شدن انسداد لوله فلوپ رحم
• بستن لوله رحم
• تشخیص چسبندگی رحم
• فیبروم رحم
• تشخیص تومور و سرطان رحم

مزایای هیستروسالپنگوگرافی

• گاهی اوقات این روش می تواند انسداد لوله های فالوپ را برطرف ساخته و به بیمار امکان بارداری بدهد.
• بعد از آزمایش اشعه ایکس، هیچگونه آثار تابش اشعه در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• اشعه ایکس معمولاً هیچ عوارض جانبی در محدوده تشخیصی برای این آزمایش به همراه ندارد.
• این روش با حداقل تهاجم و عوارض نادر همراه است.
• مدت زمان انجام این روش، نسبتاً کوتاه است و می تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص انواع اختلالاتی که باعث ناباروری و یا مشکلات سقط جنین می شود، فراهم کند.

روش انجام هیستروسالپنگوگرافی

1. این روش عکسبرداری به صورت سرپایی و مشابه معاینه زنان در حالتی که فرد به پشت بر روی تخت دراز کشیده و پاهای خود را به صورت خم شده بر روی رکاب های طرفین قرار داده، انجام می پذیرد.
2. در ادامه پزشک با وارد کردن اسپکولوم به داخل واژن جهت باز نگه داشتن دیواره واژن، دهانه رحم بیمار را با ترکیبی ضدعفونی کننده تمیز کرده و در برخی موارد یک بی حسی یا ضد درد به انتهای دهانه رحم تزریق می کند. در چنین حالتی احساس اندکی درد و فشار طبیعی می باشد.
3. در مرحله بعد، پزشک یک کاتتر یا لوله پلاستیکی را از میان اسپکولوم وارد رحم می کند که به دلیل وجود یک بادکنک کوچک در انتهای لوله پلاستیکی، این لوله در رحم ثابت می ماند.
4. اسپکولوم از داخل واژن خارج شده و بعد بیمار زیر دوربین و اشعه ایکس قرار می گیرد. سپس مقداری از مواد حاجب از طریق کاتتر (لوله نازک یا کانولا) وارد بدن می شود.
5. با پر شدن حفره رحم، شکم و لوله های رحم، تصاویر فلوروسکوپی گرفته می شود که در صورت مشاهده ناهنجاری، پزشک پس از ۳۰ دقیقه با تغییر موقعیت بیمار درصورت نیاز، مجدد عکسبرداری را تکرار می کند.
6. در نهایت پس از پایان تصویربرداری، با تخلیه هوای بالون کاتتر از بدن خارج شده و بیمار می تواند بنشیند.

اقدامات قبل از انجام عکس رنگی رحم

• قبل از انجام تست، نزدیکی های محافظت شده داشته باشید.
• قبل از انجام این تست، بهتر است به منظور تخلیه روده ها از یک داروی مسهل استفاده کنید، طوری که رحم و ساختمان های اطراف آن به خوبی دیده شوند.
• چنانچه شما از داروی خاصی استفاده می کنید و یا هر نوع حساسیت (مخصوصاً حساسیت به ماده حاجب ید دار) دارید به پزشک اطلاع دهید.
• جهت کاهش درد در حین انجام عکس رنگی رحم می توانید نیم ساعت قبل از انجام عکس یک عدد قرص ایبوبروفن 400mg و یا ایندومتاسین استفاده کنید.
• بهتر است قبل از انجام عکس رنگی از روز قبل کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت یک عدد را برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید و مصرف این قرص را تا 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

مراقبت های بعد از انجام عکس رنگی رحم

ادامه مصرف کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت به مدت 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

موارد منع انجام هیستروسالپنگوگرافی

در برخی مواقع ممکن است گرفتن عکس رنگی رحم برای برخی زنان مناسب. نباشد. پس در صورت وجود یا احتمال وجود هرگونه از موارد زیر، حتماً قبل از انجام این آزمایش، پزشک خود را در جریان بگذارید:

• سابقه حساسیت به ماده حاجب
• احتمال باردار بودن شما
• عفونت در رحم و لگن
• ابتلا به یک بیماری آمیزشی

زمان انجام هیستروسالپنگوگرافی رحم

بهترین زمان برای گرفتن عکس رنگی رحم یک هفته پس از پریود و البته قبل از تخمک گذاری است. علاوه بر احتمال حاملگی که در فاز لوتئال (2 هفته آخر چرخه قاعدگی) وجود دارد، احتمال وجود اختلالات کاذب هم در این زمان به علت افزایش ضخامت رحم وجود دارد. به همین علت انجام هیستروسالپنگوگرافی در دو هفته آخر سیکل قاعدگی توصیه نمی شود.

تفسیر هیستروسالپنگوگرافی رحم

رادیولوژیست نتایج تفسیر عکس را به شکل گزارش برای پزشک شما می نویسد و یا خود پزشک با دیدن عکس ها آن را تفسیر می کند. نکته مهمی که باید در عکس طبیعی باشد این است که انتظار داریم تمامی رحم و لوله های فالوپ کاملاً از ماده حاجب پر شده باشند و در عکس دیده شوند. در صورتی که مقداری از این مسیر در عکس دیده نشود، به این معنی است که انسدادی در راه ماده حاجب وجود داشته و منجر به این شده که ماده حاجب به آن قسمت نرسد، لذا نیازمند بررسی های بیشتر است.

عوارض هیستروسالپنگوگرافی رحم

در حالت کلی می توان گفت انجام این آزمایش هیچگونه عارضه ای برای بیمار به صورت طولانی مدت به همراه ندارد؛ اما انجام آزمایش عکس رنگی می تواند در هنگام آزمایش میزان کمی درد را برای بیمار به همراه داشته باشد. دلیل این درد ورود جسم خارجی به ناحیه واژن است که پس از مدتی برطرف خواهد شد.

همچنین این امکان وجود دارد که سوزشی خفیف در ناحیه شکمی برای بیمار به وجود آید که با نام صفاق شناخته می شود. وجود لکه بینی تا چند روز پس از انجام این آزمایش طبیعی است و عموما تمام عوارض و موارد از قبیل لکه بینی، درد پس از یک هفته به صورت کامل رفع خواهد شد.

هزینه هیستروسالپنگوگرافی رحم

هزینه عکس رنگی رحم بر اساس تعرفه های وزارت بهداشت و مرکز پذیرش، تعیین و محاسبه می گردد. در صورت انجام عکس رنگی رحم بدون درد یا با بیهوشی هزینه بیهوشی به هزینه های تصویربرداری رنگی رحم شما افزوده خواهد شد.