مثانه بیش فعال چیست و روش درمان آن چگونه است؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

مثانه بیش فعال که OAB نیز نامیده می شود، باعث دفع مکرر و ناگهانی ادرار شده که ممکن است کنترل آن دشوار باشد. ممکن است احساس کنید که در طول روز و شب بارها نیاز به دفع ادرار دارید و همچنین ممکن است از دست دادن غیرعمدی ادرار (بی اختیاری فوریتی) را تجربه کنید.
اگر مثانه بیش فعال دارید، ممکن است احساس خجالت کنید، خود را منزوی کرده یا زندگی کاری و اجتماعی خود را محدود کنید. خبر خوب این است که یک ارزیابی کوتاه می تواند تعیین کند که آیا علت خاصی برای علائم مثانه بیش فعال شما وجود دارد یا خیر. شما ممکن است بتوانید علائم مثانه بیش فعال را با استراتژی های رفتاری ساده، مانند تغییرات رژیم غذایی، دفع ادرار به موقع و تکنیک های نگه داشتن مثانه با استفاده از عضلات کف لگن مدیریت کنید. اگر این تلاش های اولیه به اندازه کافی به علائم مثانه بیش فعال شما کمک نکرد، درمان های دیگری در دسترس هستند.

علائم مثانه بیش فعال:

اگر مثانه بیش فعال دارید، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• احساس میل ناگهانی برای ادرار کردن که کنترل آن دشوار است
• از دست دادن ناخواسته ادرار بلافاصله پس از نیاز فوری به ادرار (بی اختیاری فوری)
• ادرار مکرر، معمولاً هشت بار یا بیشتر در 24 ساعت
• بیش از دو بار در شب بیدار شوید تا ادرار کنید
• حتی اگر بتوانید در زمانی که احساس می کنید میل به ادرار کردن دارید به موقع به توالت بروید، تکرر ادرار و ادرار شبانه غیرمنتظره می تواند زندگی شما را مختل کند.

دلایل مثانه بیش فعال:

مثانه بیش فعال به این دلیل رخ می دهد که ماهیچه های مثانه به طور غیرارادی شروع به انقباض می کنند حتی زمانی که حجم ادرار در مثانه شما کم است. این انقباضات غیرارادی نیاز فوری به دفع ادرار ایجاد می کند.
شرایط متعددی ممکن است به علائم و نشانه های مثانه بیش فعال کمک کنند، از جمله:

• اختلالات عصبی، مانند سکته مغزی و ام اس
• دیابت
• عفونت های دستگاه ادراری که می توانند علائمی مشابه مثانه بیش فعال ایجاد کنند
• تغییرات هورمونی در دوران یائسگی در زنان
• ناهنجاری های مثانه، مانند تومورها یا سنگ های مثانه
• عواملی که مانع خروج ادرار از مثانه می شوند، مانند بزرگ شدن پروستات ، یبوست یا جراحی قبلی برای درمان سایر اشکال بی اختیاری

عوامل دیگری که ممکن است با علائم شما مرتبط باشد عبارتند از:

• داروهایی که باعث افزایش سریع تولید ادرار می شوند یا لازم است که آن ها را با مایعات زیاد مصرف کنید
• مصرف بیش از حد کافئین یا الکل
• کاهش عملکرد شناختی به دلیل افزایش سن که ممکن است درک سیگنال های دریافتی مغز از مثانه را دشوارتر کند.
• مشکل در راه رفتن که اگر نتوانید سریع به دستشویی بروید، می تواند منجر به فوریت مثانه شود.
• تخلیه ناقص مثانه که ممکن است منجر به علائم مثانه بیش فعال شود، زیرا فضای کمی برای ذخیره ادرار باقی مانده است.
• علت خاص مثانه بیش فعال ممکن است ناشناخته باشد.

عوامل خطرساز مثانه بیش فعال:

1. با افزایش سن، در معرض خطر ابتلا به مثانه بیش فعال هستید. همچنین در معرض خطر ابتلا به بیماری ها و اختلالاتی مانند بزرگ شدن پروستات و دیابت هستید که می تواند به سایر مشکلات مربوط به عملکرد مثانه کمک کند.
2. بسیاری از افراد مبتلا به زوال شناختی، به عنوان مثال، کسانی که سکته مغزی کرده اند یا بیماری آلزایمر دارند، دچار مثانه بیش فعال می شوند. بی اختیاری ناشی از موقعیت هایی مانند این را می توان با برنامه های مایعات، دفع ادرار به موقع و تحریک شده، لباس های جاذب و برنامه های روده مدیریت کرد.
3. برخی از افراد مبتلا به مثانه بیش فعال نیز مشکلات کنترل روده دارند.

عوارض مثانه بیش فعال:

هر نوع بی اختیاری می تواند بر کیفیت کلی زندگی شما تاثیر بگذارد. اگر علائم مثانه بیش فعال شما باعث اختلال در زندگی شما شود، ممکن است موارد زیر را نیز داشته باشید:

• ناراحتی عاطفی یا افسردگی
• اضطراب
• اختلالات خواب و وقفه در چرخه خواب
• مسائل مربوط به تمایلات جنسی

در برخی موارد، درمان این شرایط مرتبط ممکن است به علائم ادراری شما کمک کند.

تشخیص مثانه بیش فعال:

اگر میل غیرطبیعی برای ادرار کردن دارید، پزشک شما را بررسی می کند تا مطمئن شود که عفونت یا خون در ادرار شما وجود ندارد. پزشک شما همچنین ممکن است بخواهد هنگام ادرار کردن، مطمئن شود که مثانه خود را به طور کامل تخلیه می کنید.
پزشک شما به دنبال سرنخ هایی می گردد که ممکن است فاکتورهای کمک کننده را نیز نشان دهند که احتمالا شامل موارد زیر خواهد بود:

• تاریخچه پزشکی
• معاینه فیزیکی که ممکن است شامل معاینه رکتوم و معاینه لگن در زنان باشد
• نمونه ادرار برای آزمایش عفونت، آثار خون یا سایر ناهنجاری ها
• معاینه عصبی متمرکز که ممکن است مشکلات حسی یا رفلکس های غیرطبیعی را شناسایی کند

درمان مثانه بیش فعال:

ترکیبی از استراتژی های درمانی ممکن است بهترین رویکرد برای تسکین علائم مثانه بیش فعال باشد.

درمان های رفتاری:

مداخلات رفتاری اولین انتخاب برای کمک به مدیریت مثانه بیش فعال است. آن ها اغلب موثر هستند و هیچ عارضه جانبی ندارند. مداخلات رفتاری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تمرینات عضلات کف لگن: تمرینات کگل عضلات کف لگن و اسفنکتر ادرار شما را تقویت می کند. این عضلات تقویت شده می توانند به شما کمک کنند تا انقباضات غیرارادی مثانه را متوقف کنید. پزشک یا فیزیوتراپیست می تواند به شما کمک کند تا نحوه صحیح انجام تمرینات کگل را یاد بگیرید.
• بیوفیدبک: در طول بیوفیدبک، شما به حسگرهای الکتریکی متصل هستید که به شما کمک می کند اطلاعات بدن خود را اندازه گیری و دریافت کنید. حسگرهای بیوفیدبک به شما می آموزند که چگونه تغییرات ظریفی را در بدن خود ایجاد کنید، مانند تقویت عضلات لگن تا زمانی که احساس فوریت دارید بهتر بتوانید آن ها را سرکوب کنید.
• وزن متناسب: اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن ممکن است علائم را کاهش دهد. اگر بی اختیاری ادرار عصبی نیز دارید، کاهش وزن ممکن است به شما کمک کند.
• توالت رفتن های برنامه ریزی شده: تنظیم یک برنامه برای توالت رفتن، به عنوان مثال، هر دو تا چهار ساعت، باعث می شود به جای اینکه منتظر بمانید تا احساس دفع ادرار کنید، هر روز در زمان های مشخصی ادرار کنید.
• کاتتریزاسیون متناوب: اگر نمی توانید مثانه خود را به خوبی تخلیه کنید، استفاده از کاتتر به طور دوره ای برای تخلیه کامل مثانه به مثانه کمک می کند تا کاری را که به تنهایی نمی تواند انجام دهد.
• پدهای جاذب: پوشیدن پدهای جاذب می تواند از لباس شما محافظت کند و به شما کمک کند از حوادث شرم آور جلوگیری کنید، به این معنی که مجبور نخواهید بود فعالیت های خود را محدود کنید. پدهای جاذب در اندازه ها و سطوح جذبی متفاوت هستند.
• آموزش مثانه: تمرین مثانه شامل آموزش دادن به خود برای به تاخیر انداختن دفع ادرار در زمانی است که احساس می کنید میل به ادرار کردن دارید. شما با تأخیرهای کوچک شروع می کنید، مانند 30 دقیقه و به تدریج به سمت ادرار کردن هر سه تا چهار ساعت یکبار پیش می روید. تمرین مثانه تنها در صورتی امکان پذیر است که بتوانید عضلات کف لگن خود را با موفقیت منقبض کنید.

داروها:

پس از یائسگی، استروژن درمانی واژینال می تواند به تقویت عضلات و بافت های مجرای ادرار و ناحیه واژن کمک کند. استروژن واژینال به شکل کرم، شیاف، قرص یا حلقه وجود دارد و می تواند به طور قابل توجهی علائم مثانه بیش فعال را بهبود بخشد.
داروهایی که مثانه را شل می کنند می توانند برای تسکین علائم مثانه بیش فعال و کاهش دوره های بی اختیاری فوری مفید باشند. این داروها عبارتند از:

• تولترودین
• اکسی بوتینین
• تروسپیوم
• سولیفناسین
• داریفناسین
• فزوترودین
• میرابگرون

عوارض جانبی رایج اکثر این داروها شامل خشکی چشم و خشکی دهان است اما نوشیدن آب برای رفع تشنگی می تواند علائم مثانه بیش فعال را تشدید کند. یبوست یکی دیگر از عوارض جانبی بالقوه این داروهاست که می تواند علائم مثانه شما را تشدید کند.

تزریق مثانه:

بوتاکس پروتئینی از باکتری هایی است که باعث بیماری بوتولیسم می شود. این پروتئین که در دوزهای کوچک مستقیما به بافت های مثانه تزریق می شود، ماهیچه ها را شل می کند. مطالعات نشان می دهد که ممکن است برای بی اختیاری شدید فوری مفید باشد. اثرات موقت معمولا شش ماه یا بیشتر طول می کشد اما تکرار تزریق ضروری است. عوارض جانبی این تزریق ها شامل عفونت ادراری و احتباس ادراری است.

تحریک اعصاب:

تنظیم تکانه های عصبی به مثانه می تواند علائم مثانه بیش فعال را بهبود بخشد.در یکی از روش ها از سیم نازکی استفاده می شود که نزدیک به اعصاب خاجی قرار می گیرد که سیگنال ها را به مثانه شما منتقل می کنند، جایی که از نزدیک استخوان دنبالچه شما عبور می کنند.این روش کم تهاجمی اغلب با آزمایش یک سیم موقت در زیر پوست در قسمت پایین کمر شما انجام می شود. گاهی اوقات ممکن است به عنوان یک روش پیشرفته انجام شود که در آن الکترود دائمی کاشته می شود و آزمایش طولانی تری انجام می شود. سپس پزشک شما از یک دستگاه دستی متصل به سیم برای رساندن تکانه های الکتریکی به مثانه استفاده می کند، مشابه کاری که ضربان ساز برای قلب انجام می دهد. اگر به علائم شما کمک کند، یک ژنراتور پالس دائمی با باتری کار می شود تا به تنظیم ریتم عصبی کمک کند.

تحریک عصب تیبیال از راه پوست (PTNS):

در این روش از سوزن نازکی استفاده می شود که از طریق پوست نزدیک مچ پا قرار می گیرد تا تحریک الکتریکی را از یک عصب در ساق پا (عصب تیبیال) به ستون فقرات ارسال کند، جایی که به اعصاب کنترل کننده مثانه متصل می شود. درمان های PTNS یک بار در هفته به مدت 12 هفته برای کمک به درمان علائم مثانه بیش فعال ارائه می شود. شما احتمالاً هر سه تا چهار هفته یکبار به درمان های نگهدارنده نیاز خواهید داشت تا علائم را تحت کنترل داشته باشید.

عمل جراحي:

جراحی برای درمان مثانه بیش فعال برای افرادی که علائم شدید دارند و به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند، اختصاص دارد. هدف، بهبود توانایی مثانه برای ذخیره ادرار و کاهش فشار در مثانه است. با این حال، این روش ها به تسکین درد مثانه کمکی نمی کنند. این روش ها عبارتند از:

• جراحی برای افزایش ظرفیت مثانه: در این روش از تکه هایی از روده شما برای جایگزینی بخشی از مثانه استفاده می شود. این جراحی فقط در موارد بی اختیاری شدید اورژانسی استفاده می شود که به هیچ روش درمانی محافظه کارانه دیگری پاسخ نمی دهد. اگر این جراحی را انجام می دهید، ممکن است لازم باشد تا پایان عمر به طور متناوب از کاتتر برای تخلیه مثانه استفاده کنید.
• برداشتن مثانه: این روش به عنوان آخرین راه حل مورد استفاده قرار می گیرد و شامل برداشتن مثانه و ایجاد یک مثانه جایگزین یا سوراخی در بدن (استوما) برای چسباندن کیسه ای روی پوست برای جمع آوری ادرار می شود.