سونوگرافی در بیماری های زنان

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

همه افراد در طول زندگی در خطر ابتلا به انواع بیماری ها هستند و در صورت ابتلا، مهم ترین و اولین تصمیم باید اقدام به درمان باشد. زنان در زندگی خود به دلیل تحولاتی که در بدن آنها اتفاق می افتد، با بیماری های زنان و گاهی آسیب هایی روبه رو می شوند. برخی از بیماری های زنان در صورتی که تشخیص داده نشوند و یا درمان نشوند، بسیار خطرناک هستند و باید برای درمان بیماری های زنان به متخصص زنان مراجعه کرد.

سونوگرافی تشخیصی که همچنین با نام اولتراسوند نیز شناخته می شود، یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می کند. این تصاویر می توانند اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص و معالجه انواع بیماری ها و شرایط جسمی فرد ارائه دهند.

سونوگرافی یکی از بهترین روش های تشخیص انواع بیماری های زنانه است. در این روش با استفاده از دستگاه های خاص از بخش های داخلی بدن زنان تصویربرداری انجام می شود. همچنین یک بررسی ایمن، غیرتهاجمی، دقیق و مقرون به صرفه می باشد که به تدریج به یک ابزار ضروری برای زنان و زایمان تبدیل شده است و نقش مهمی در مراقبت از هر زن باردار ایفا می کند.

علل انجام سونوگرافی رحم در زنان

سونوگرافی رحم در زنان برای تشخیص بیماری های زیر کاربرد دارد:

• تعیین بارداری خارج از رحم
• بررسی علت وجود خون در ادرار
• کنترل رشد جنین در دوره حاملگی
• بررسی علت خونریزی بعد از یائسگی
• بررسی جریان خون در ارگان های لگن
• ارزیابی عملکرد کلیه و تشخیص سنگ کلیه
• تعیین طول و ضخامت سرویکس (دهانه رحم)
• ارزیابی عفونت ها و اختلالات التهابی داخل لگن
• تعیین شکل، سایز و محل قرارگیری رحم و تخمدان ها
• بررسی مشکلات ادراری و ارزیابی مثانه و تغییر شکل آن
• غربالگری در دوره بارداری و ارزیابی برخی اختلالات جنینی
• ارزیابی وجود مایعات یا تومورها در رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها و مثانه
• تعیین ضخامت و اکوژنیستی (تیرگی یا روشنایی تصاویر با چگالی بافتی مختلف) ارگان های لگن

کاربردهای سونوگرافی در تشخیص بیماریهای زنان

از کاربردهای سونوگرافی واژینال و رحم می توان به موارد زیر به عنوان مهم ترین تشخیص ها اشاره کرد:

تشخیص عفونت های رحم و التهابات آن

یکی از کاربردهای سونوگرافی رحم و لگن برای تشخیص دلیل عفونت های رحم است. سوزش ادرار، بی نظمی در قاعدگی، دل دردهای شدید شکمی و خارج شدن ترشحات بدبو و زرد رنگ از نشانه های عفونت رحم است. بعد از مراجعه به پزشک زنان برای تشخیص دلیل این عفونت برای شما سونوگرافی رحم تجویز می شود. پزشکان با بررسی علت می توانند عفونت را به طور کامل درمان کنند.

کشف بارداری و تشکیل نطفه، خارج از رحم

بررسی وضعیت قرار گرفتن جنین در رحم مادر با هیچ آزمایش و روش تشخیصی به جز سونوگرافی رحم، قابل انجام نیست. تشکیل نطفه در خارج از رحم، حتی ممکن است منجر به مرگ مادر شود. این در حالی است که پزشکان با بررسی به موقع محل تشکیل نطفه، از خطرات بعدی پیشگیری می کنند.

مشاهده اختلال های ساختمان آناتومیک رحم

هرگونه مشکل آناتومیک و ساختاری در رحم مادر با کمک تصاویر سونوگرافی قابل تشخیص است. این اختلالات رحم عامل اصلی سقط جنین است که در گذشته بسیاری از بانوان به خاطر آن قادر به مادر شدن نبودند؛ اما اکنون به لطف روش سونوگرافی واژینال و تخمدان، پزشکان می توانند ساختمان آناتومیک رحم مادر را بررسی و بر اساس وضعیت آن، اقدام به درمان کنند.

تشخیص توده های رحم

انواع توده های رحم شامل فیبروم، آدنومیوز و پولیپ رحم است. این توده ها می توانند سرطانی و یا غیرسرطانی باشند. حتی در صورت سرطانی بودن توده نیز پزشک با کمک سونوگرافی می تواند آن را به موقع تشخیص داده و سپس برای درمان اقدام کند. سونوگرافی رحم می تواند با تشخیص نوع توده، پزشک را از خطرات بعدی آگاه کند.

کشف خونریزی در بخش های مختلف لگن

خونریزی های شدید همراه با درد در لگن، یکی از مشکلات بانوان است که اغلب از یک بیماری خبر می دهد. پزشکان برای بررسی دلیل این خونریزی از روش سونوگرافی تخمدان و رحم استفاده می کنند. همچنین در بسیاری از مواقع ممکن است زنان دچار خونریزی های داخلی شوند. در چنین شرایطی بررسی دلیل بیماری جز با روش سونوگرافی قابل تشخیص نیست.

تشخیص سرطان رحم

سونوگرافی تخمدان اگر به موقع انجام شود، پزشک می تواند فیبروم های رحم را به موقع تشخیص دهد و از سرطان پیشگیری کند. افزایش هورمون استروژن یکی از دلایل ابتلا به این بیماری است که سبب بروز اختلالاتی از جمله یائسگی دیرهنگام می شود. تجویز سونوگرافی رحم یکی از راه ها بررسی این بیماری است.

مشخص کردن زمان بارداری

یکی از کاربردهای دیگر سونوگرافی واژینال، رحم و تخمدان کمک به زنان باردار برای زایمان آسان است. با کمک این روش می توان ضخامت و طول دهانه و وضعیت قرار گرفتن جنین را مشاهده کرد. همچنین سلامت کیسه آمنیوتیک هم مورد بررسی قرار می گیرد. در مادرانی که 9 ماه بارداری را به طور کامل طی کرده اند؛ اما وضعیت جنین به نحوی است که آماده زایمان نشده است، از روش سونوگرافی استفاده می شود. در واقع باید سر نوزاد در هفته پایانی بارداری به سمت پایین و رو به واژن باشد. اگر جنین در این وضعیت نباشد، زایمان به روش سزارین انجام می شود. بدون سونوگرافی تشخیص این وضعیت ممکن نیست و منجر به خفگی نوزاد در حین تولد می شود.

بررسی دلایل ناباروری

یکی دیگر از کاربردهای اصلی سونوگرافی رحم و تخمدان کمک به سنجش و اندازه گیری تخمک ها برای درمان نازایی و بالا بردن شانس بارداری است. زمانی که زنان جوان به هر دلیلی دچار بی نظمی قاعدگی می شوند، پزشک برای آن ها سونوگرافی را تجویز می کند. وجود کیست ممکن است به تخمدان ها آسیب وارد کند و باعث نازایی شود. همچنین با کمک سونوگرافی رحم و تخمدان ها می توان تخمک ها را اندازه گیری و با تقویت آن ها به بارداری کمک کرد.

سونوگرافی رحم

سونوگرافی رحم ممکن است با استفاده از یکی یا هر دو روش انجام شود:

• Transabdominal یا از طریق شکم: به این صورت که یک مبدل روی شکم که به ژل آغشته شده، قرار می گیرد.
• واژینال: مبدل وارد واژن زن می شود.

انتخاب روش سونوگرافی بستگی به علت انجام سونوگرافی دارد. فقط یک روش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، یا ممکن است هر دو روش برای تهیه اطلاعات مورد نیاز برای تشخیص یا درمان مورد نیاز باشد.

سونوگرافی رحم

• به پشت روی میز معاینه دراز خواهید کشید.
• ماده ای ژل مانند روی شکم شما زده می شود.
• مبدل یا پروب به پوست شما فشار داده می شود و در اطراف ناحیه مورد بررسی حرکت می کند
• تصاویر ساختارها روی صفحه کامپیوتر نشان داده می شوند. این تصاویر برای استفاده پزشک با استفاده از ابزار مختلف ثبت می شود.
• پس از اتمام مراحل، ژلی که بر روی شکم شما زده شده است پاک می شود.

سونوگرافی داخلی یا واژینال

• در روش سونوگرافی داخلی ابزار مورد استفاده سونوگرافی واژینال با روکش پلاستیکی پوشیده می شود. برای اینکه پروب سونوگرافی روان تر حرکت کند، پزشک آن را به ژل مخصوصی آغشته می کند. ژل هایی که در این روند به کار گرفته می شود به طور کامل بهداشتی است و موجب بروز هیچ گونه عفونت و حساسیت پوستی نمی شود.
• سپس ابزاری که وارد اندام داخلی زنان شده است تصاویری را به مانیتور مخابره می کند؛ زیرا در سر آن دوربین وجود دارد. پزشک، سنسور را در بخش های مختلف نواحی رحم و تخمدان ها می چرخاند و با این کار تمامی بخش ها را مورد بررسی قرار می دهد. بسیاری از عارضه هایی که در بخش های داخلی واژن اتفاق افتاده است را می توان با روش سونوگرافی داخلی یا واژینال تشخیص داد.
• در سونوگرافی داخلی یا واژینال نیاز نیست که مثانه حتماً پر باشد. می توانید با مثانه خالی یا نیمه پر نیز برای انجام این روند تشخیصی اقدام کنید؛ بنابراین ضرورت پر بودن مثانه در این روش منتفی می شود.

مزایای سونوگرافی در بیماری های زنان

• یک روش کاملاً بی خطر برای بافت های بدن است.
• سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی است، یعنی هیچ سوزنی در زمان تصویربرداری داخل بافت بدن وارد نمی شود.
• برای اکثر افراد و انواع ضایعه ها قابل انجام است.
• یک روش کاملاً ایمن و غیر یونیزان است و هیچ تشعشعی از خود ساطع نمی کند.
• روشی کم هزینه تر است.
• برای زنان باردار و بررسی جنین سالم ترین و ایمن ترین روش تصویربرداری است.
• سونوگرافی از بافت های نرم و احشا بدن به خوبی تصویربرداری می کند.
• تصاویر سونوگرافی برخلاف اکثر روش های تصویربرداری عملکرد بافت را به صورت آنلاین نمایش می دهد.

عوارض سونوگرافی در بیماری های زنان

1. برخلاف بسیاری از آزمایش ها در سونوگرافی رحم از هیچ گونه اشعه ای استفاده نمی شود، به همین دلیل در انجام این آزمایش هیچ خطری خانم های باردار و جنین را تهدید نمی کند.
2. به دلیل اینکه سونوگرافی واژینال در قسمت حساس بدن خانم مورد انجام قرار می گیرد، پس توصیه می شود برای انجام سونوگرافی واژینال به مراکز سونوگرافی معتبر مراجعه شود.