تفاوت سونوگرافی پستان با ماموگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

تشخیص و شناسایی هر بیماری در مراحل اولیه از اهمیت بسیاری برخوردار است، به همین دلیل معاینات بالینی منظم و انجام ماموگرافی یا سونوگرافی برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه بسیار توصیه می شود. امروزه پزشکان و متخصصان توصیه می کنند که تمام زنان بالای ۳۰ سال، سالی یک بار آزمایش های غربالگری سینه انجام دهند تا در صورت وجود هرگونه توده سریعاً اقدام به درمان نمایند. در بعضی مواقع در ماموگرافی به نتیجه کاذب برسیم، در این صورت از سونوگرافی جهت تشخیص توده استفاده می شود. در حقیقت می توان گفت سونوگرافی یک آزمایش تکمیلی است که معمولاً در سینه های متراکم توصیه می شود. شایان ذکر است که استفاده از سونوگرافی به تنهایی دلیل کافی برای تشخیص سرطان سینه به شمار نمی رود. هیچ گاه پزشک جهت تشخیص سرطان سینه به نتیجه سونوگرافی سینه به تنهایی اکتفا نمی کند. به طور حتم نمیتوان این دو روش را با هم مقایسه کرد؛ زیرا هر کدام از این دو روش نقاط قوت و ضعفی دارند، مثلاً برای مشاهده کیست، سونوگرافی بهتر است؛ اما برای مشاهده رسوبات ریز کلسیم که در برنامه غربالگری اهمیت بسیار بالایی دارد، بهترین روش، ماموگرافی است. همچنین می توان از سونوگرافی سینه برای جستجوی ناحیه مشکوکی که در ماموگرافی مشاهده شده است استفاده کرد.

موارد قابل تشخیص با سونوگرافی سینه

سونوگرافی از سینه به احتمال زیاد به یکی از سه دلیل زیر مورد استفاده قرار خواهد گرفت:

تعیین نوع توده و یا ضایعه به کمک سونوگرافی پستان

یکی دیگر از موارد استفاده از سونوگرافی سینه، تکمیل اطلاعات و تأیید یا رد احتمال ابتلا به سرطان پستان است. علت استفاده از این روش به جای روش هایی همچون MRI آن است که این روش غیر تهاجمی می باشد. روش های تهاجمی تر می تواند برای بانوان باردار، یا افراد با احتمال سرطان بالا خطر ساز باشد و احتمال ابتلا به بیماری یا تشدید وضعیت را افزایش دهد.

غربالگری مکمل سرطان پستان

استفاده از سونوگرافی پستان می تواند به واسطه تعیین جامد و یا مایع بودن توده (کیست) تعیین کننده خوش خیمی یا بدخیمی توده موجود در سینه بیمار باشد. ضمناً با از سونوگرافی داپلر نیز می تواند نشان دهد که خون در درون توده ها جریان دارد یا خیر.

استفاده در زمان نمونه برداری به عنوان راهنما

یکی دیگر از دلایل استفاده از سونوگرافی پستان استفاده از آن به عنوان راهنما، در زمان نمونه برداری از سینه است.

مزایای سونوگرافی

• این روش یک روش غیرتهاجمی است.
• این روش بدون درد است.
• استفاده از این روش می تواند بافت های نرم موجود را نیز به طور دقیق نمایان کند و این امکان در تصویربرداری با اشعه ایکس ممکن نیست.
• علاوه بر این استفاده از این روش تصاویر را در لحظه ایجاد می کند و می توان به کمک آن به نمونه برداری از طریق بیوپسی پرداخت و استفاده از امواج به جای اشعه می تواند در صورت متراکم بودن بافت پستان، داده های مناسبی در مورد توده در اختیار پزشک قرار بدهد.

نحوه انجام سونوگرافی سینه

سونوگرافی پستان توسط پزشک انجام می گردد. ژلی مخصوص روی سینه کشیده می شود و با مبدل سونوگرافی، همزمان پزشک، تصویر بافت های سینه را در مانیتور مشاهده می کند. اغلب این نوع سونوگرافی 10 تا 15 دقیقه طول خواهد کشید.

عوارض سونوگرافی سینه

سونوگرافی سینه هیچگونه خطری ندارد؛ چراکه از اشعه استفاده نمی شود و بعد از آن به مراقبت خاصی احتیاج ندارید.

موارد قابل تشخیص با ماموگرافی

• کلسیفیکاسیون: کلسیفیکاسیون به رسوبات ریز کلسیم در بافت پستان گفته می شود. آنها مانند لکه های سفید کوچک در عکس های ماموگرافی به نظر می رسند. کلسیفیکاسیون ممکن است ناشی از سرطان باشد. کلسیفیکاسیون به دو نوع زیر تقسیم می شود:

1. کلسیفیکاسیون ماکرو: کلسیفیکاسیون ماکرو شامل رسوبات بزرگتر کلسیم است که به دلیل تغییرات ناشی از پیری عروق پستان، آسیب های قدیمی یا التهاب ایجاد می شود. این رسوبات معمولاً مربوط به شرایط غیر سرطانی هستند و نیازی به بررسی سرطان با نمونه برداری ندارند. کلسیفیکاسیون ماکرو معمولاً در زنان با سن بالاتر از ۵۰ سال دیده می شود.
2. کلسیفیکاسیون میکرو: کلسیفیکاسیون میکرو شامل لکه های ریز کلسیم در پستان است و وجود آنها در عکس می تواند نگران کننده باشد. اگر این لکه ها از نظر شکل و الگو مشکوک باشند، نمونه برداری برای بررسی سرطان توصیه می شود.

• توده ها و غده ها: توده به ناحیه ای از بافت متراکم پستان با شکل و لبه هایی گفته می شود که متفاوت از بافت کلی پستان است. وجود توده ها تغییر مهم دیگری در ماموگرافی به شمار می روند. توده ها ممکن است شامل کیست، تومورهای جامد غیر سرطانی و تومورهای سرطانی باشند.
• کیست ها: کیسه های پر از مایع هستند. کیست های ساده سرطانی نیستند و نیازی به بررسی با نمونه برداری ندارند؛ اما اگر توده کیست ساده نباشد، نگران کننده بوده و انجام بیوپسی برای بررسی بیشتر آن لازم است. توده های جامد نگران کننده تر بوده و در برخی از موارد نشان دهنده سرطان هستند. کیست و توده جامد می توانند احساس یکسانی داشته باشند. همچنین در عکسبرداری ماموگرافی به طور یکسان به نظر می رسند. برای تشخیص آنها، سونوگرافی پستان مورد استفاده قرار می گیرد؛ زیرا سونوگرافی ابزاری بهتر برای دیدن کیست های پر از مایعات است. اگر توده کیست ساده نباشد، ممکن است برای تشخیص سرطانی بودن آن به آزمایش های تصویربرداری بیشتری لازم باشد.
• تراکم پستان: گزارش ماموگرافی ممکن است شامل ارزیابی تراکم پستان نیز باشد. تراکم پستان بر اساس نحوه توزیع بافت های رشته ای و غده ای در پستان مشخص می شود. سینه های متراکم غیر طبیعی نیستند؛ اما با خطر بالای سرطان در ارتباط می باشند. بافت متراکم پستان همچنین می تواند یافتن تومورهای سرطانی در ماموگرافی را دشوار کند.

مزایای ماموگرافی

• غربالگری ماموگرافی خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را کاهش می دهد و برای تشخیص انواع سرطان پستان از جمله سرطان مجرای انسدادی و مهاجم لوبولار مفید است.
• غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بهبود می بخشد. هنگامی که سرطان ها کوچک هستند، گزینه های درمانی بیشتری وجود دارد.
• استفاده از ماموگرافی غربالگری، تشخیص رشد بافتهای غیر طبیعی کوچک را محدود به مجاری شیر در پستان، به نام کارسینوم داکتال درجا (DCIS) می کند.

نحوه انجام ماموگرافی

دستگاه ماموگرافی از دو صفحه موازی تشکیل شده است که سینه ها بین این دو صفحه قرار گرفته و صفحه ها با نزدیک شدن به یکدیگر بافت سینه را فشرده می کنند تا تصویر دقیق تری از کل بافت سینه حاصل شود. پس از اینکه پستان ها در موقعیت صحیحی نسبت به دستگاه قرار گرفتند، متخصص تصویربرداری از شما می خواهد نفس خود را حبس کنید و در این حال تصویربرداری اشعه ایکس انجام می شود. سپس متخصص، موقعیت سینه ها را تغییر می دهد تا تصویر از زاویه دیگری نیز ثبت شود.

عوارض جانبی ماموگرافی

ماموگرافی، بافت پستان ها را با مقادیر اندکی از پرتوهای رادیواکتیو مواجه می سازد؛ اما معمولاً فواید این تکنیک تصویربرداری بیشتر از مضرات آن است. با این حال توصیه می شود اگر باردار هستید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا در خصوص گزینه های جایگزین تصمیم گیری شود. اگر ریسک آسیب به جنین و مادر بسیار کم است، انجام ماموگرافی های مکرر و دوره ای در افراد بارداری که در معرض ریسک بالای ابتلا به سرطان پستان هستند توصیه نمی شود.

زمان انجام ماموگرافی و سونوگرافی

به توصیه متخصصان جراحی پستان، بهترین زمان انجام ماموگرافی و سونوگرافی در روزهای پایانی پریود و یک هفته پس از شروع قاعدگی است؛ زیرا قاعدگی بر بافت سینه تأثیر می گذارد و سینه ها در طول پریود حساس هستند؛ اما در روزهای پایانی قاعدگی، هورمون ها تأثیری بر بافت سینه ها ندارند و بافت پستان طبیعی و نرمال است. انجام ماموگرافی پیش از شروع پریود به دلیل تغییرات هورمونی توصیه نمی شود.

تفاوت ماموگرافی با سونوگرافی

• یکی از تفاوت های میان این دو را می توان اشعه ای دانست که در هر یک برای تصویربرداری استفاده می شود. همان طور که گفتیم در سونوگرافی، تصویربرداری با کمک امواج فراصوت صورت می گیرد که کاملاً بی خطر است و حتی برای بانوان در دوران بارداری نیز محدودیتی نخواهد داشت؛ اما در تصویربرداری ماموگرافی چون از اشعه ایکس استفاده می شود که در دوران بارداری و شیردهی برای بانوان توصیه نمی شود. اگر ناهنجاری در پستان مشاهده شود و فرد در حال پشت سر گذاشتن دوران شیردهی و یا بارداری باشد، باید سونوگرافی انجام دهد.
• از طریق سونوگرافی، توده هایی را میتوان برداشت نمود که قابل احساس باشند، در حالی که ماموگرافی، میتواند ناهنجاری هایی را شناسایی کند که از نظر جسمی و فیزیکی، قابل احساس نباشند.
• ماموگرافی بیشتر برای زنان مسن که بافت پستان آنها کمتر متراکم تر است، مورد استفاده قرار می گیرد و در حالی که سونوگرافی برای زنان جوان که بافت پستان متراکم تری دارند، به کار می رود؛ اما اگر با معاینات پزشکی، توده ای در سینه پیدا شود، بدون توجه به سن بیمار، هر دو امتحان سونوگرافی و ماموگرافی، تجویز خواهد شد. این امر به این دلیل است که هیچ کدام از این روش ها تشخیصی نیستند و پزشک به نتایج هر دو امتحان نیاز خواهد داشت تا مشکوک بودن توده را تعیین کند.
• کاهش احتمال موارد منفی کاذب در سینه های متراکم باید به همراه ماموگرافی، سونوگرافی نیز توصیه شود. سونوگرافی یک روش تکمیلی محسوب می شود و به تنهایی روش مناسبی برای تشخیص سرطان سینه نیست و افراد نباید تنها به نتیجه سونوگرافی اکتفا کنند و انجام ماموگرافی نیز ضروری است.