تشخیص بیماری های پستان با ماموگرافی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سینه همچون سایر اندام های بدن می تواند دستخوش بیماری شود. بیماری سینه را می توان در دو نوع خوش خیم و بدخیم دسته بندی نمود. به طور کلی انواع مختلفی از اختلالات سینه یا بیماری سینه زنان یافت می شوند که اکثر این شرایط خوش خیم (غیر سرطانی) هستند. اولین قدم در تشخیص هر نوع اختلال پستان، معاینه فیزیکی است. بسته به یافته ها، پزشک ممکن است آزمایش هایی از جمله ماموگرافی را برای کمک به تشخیص تجویز کند.

ماموگرافی در واقع استفاده از پرتوهای خفیف اشعه ایکس به منظور آزمایش بافت سینه است. این آزمایش به منظور شناسایی و تشخیص بیماری های پستان در زنانی انجام می شود که با ناهنجاری هایی از قبیل وجود درد پستان و فرورفتگی نوک پستان مواجه شده اند. با غربالگری سرطان سینه بانوان بالای 40 سال، می توان میزان مرگ و میر به دلیل سرطان پستان را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

انواع بیماری های پستان

بیماری فیبروکیستیک پستان

بیماری فیبروکیستیک پستان در واقع حاصل تغییرات طبیعی پستان ها در پاسخ به هورمون ها است و موجب نگرانی بسیاری از بانوان بخصوص در سنین ۳۵ تا ۵۵ سالگی می شود؛ اما همان طور که گفته شد این تغییرات، طبیعی بوده و در واقع بیماری نیست. این تغییرات در ۱۰ درصد خانم ها دیده می شود و می تواند سابقه این بیماری در بستگان نزدیک وجود داشته باشد. علائم آن به صورت دردهای دوره ای پستان ها به خصوص نزدیک به شروع عادت ماهانه همراه با احساس بزرگ شدن پستان ها همراه است. این بیماری می تواند بدون درد بوده و تنها در معاینه با احساس توده های متعدد پستانی تشخیص داده می شوند، در سونوگرافی به صورت کیست های متعدد و دو طرفه پستان دیده می شوند.

فیبروآدنوما

از بیماری های دیگر پستان فیبروآدنوما است که مخصوص سنین پایین تر ۱۵ تا ۳۵ سال است. اغلب به صورت یک توده نرم و متحرک لمس می شود؛ اما می تواند متعدد هم باشد که در سنین پایین (۲۵ سالگی) یافت می شوند. این توده ها دردناک نیستند و معمولاً از ۳ سانتیمتر بزرگ تر نمی شوند (اما انواعی هم وجود دارد که بسیار بزرگ می شوند). اینها اغلب خود به خود بهبود می یابند و نیاز به درمان ندارند و تنها جهت تشخیص سرطان های احتمالی رحم (که تنها در ۴ درصد موارد چنین است) معاینه سالانه آن لازم است. در موارد خاص نمونه برداری از این توده ها لازم می شود.

شیوع درد پستان یا ماستالژی

درد پستان حدوداً در دو سوم زنان در سنین باروری اتفاق می افتد دردهای دوره ای منتشره دو طرفه و در ارتباط با تغییرات فیبروکیستیک پستان می باشند. دردهای غیر دوره ای پستان لوکالیزه بوده و ممکن است در ارتباط با یک کیست یا توده مشخص باشند. درد به تنهایی علامت نادری از حضور بیماری های بدخیم می باشد. درمان های مختلفی برای درد سینه وجود دارد از جمله داروهای ضد التهاب، داروهای مدر یا دیورتیک با دوز کم، دانازول، کاهش دریافت کافئین.

ترشح از نوک پستان

ترشح از نوک پستان با وجود آنکه نسبتاً شایع و در اغلب موارد خوش خیم است، باعث ایجاد اضطراب و ترس از سرطان در بین خانم ها می شود. تخمین میزان واقعی این عارضه در بین زنان امکان پذیر نیست؛ زیرا همه افراد دچار این عارضه، به پزشک و مراکز بهداشتی درمانی مراجعه نمی کنند. به هر حال، در بیش از نیمی از زنان، با فشار به نوک پستان ترشحاتی از مجاری خارج می شود. با وجود اینکه بسیاری از خانم های مبتلا به ترشح پستان، دچار سرطان نیستند؛ ولی احتمال همراهی سرطان پستان با این ترشحات، ارزیابی دقیق این بیماران را ضروری می سازد. خوشبختانه در حدود 95% موارد، ترشحات نوک پستان از یک بیماری خوش خیم است.

ماستیت سینه

ماستیت در واقع التهاب بافت پستان می باشد. به دو گروه عفونی و غیر عفونی تقسیم می شود. ماستیت غیر عفونی ممکن است علامت خطری از سرطان احتمالی باشد. ماستیت مربوط به شیردهی در 2 تا 10 درصد از زنان شیرده بروز کرده و بصورت درد، تب، قرمزی و گرمی پستان مشخص می شود. درمان باید مستقیماً بر علیه استافیلوک آرئوس باشد و حتماً بیمار مربوطه به ادامه شیردهی تشویق می شود.

سرطان سینه

سرطان سینه، رشد بدخیم سلول های سرطانی در بافت پستان است. این سلول های سرطانی توده هایی را ایجاد می کنند بیشتر در عکس برداری اشعه ایکس قابل مشاهده است. در صورتی که این سلول ها به دیگر بافت ها حمله کنند باعث به وجود آمدن سرطان بدخیم سینه می شوند. در بیماری سرطان، سلول ها به صورت کنترل نشده ای رشد می کنند. سرطان سینه یکی از سرطان های شایع در بین زنان می باشد، اما این سرطان در بین مردان نیز دیده می شود.

کاربردهای ماموگرافی

• ماموگرافی ریسک مرگ به علت سرطان سینه را کاهش می دهد و برای تشخیص انواع سرطان پستان، از جمله سرطان داکتال تهاجمی و لوبولار تهاجمی کاربردی است.
• ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بالا می برد. هنگامی که سرطان کوچک است، گزینه های درمانی بیشتری در دسترس هستند.
• استفاده از ماموگرافی احتمال تشخیص بافت های غیرطبیعی مجاری شیر را موسوم به کارسینوم داکتال درجا افزایش می دهد.
• غربالگری بانوان بالای 40 سال از نظر سرطان پستان
• ارزیابی بیمارانی که توده مشترک در پستان دارند.
• پیگیری درمان بیماران رادیوتراپی یا ماستکتومی شده است.
• پیگیری پستان مقابل در فردی که یک سینه مبتلا به سرطان سینه را برداشته است.

آمادگی جهت انجام ماموگرافی

بهتر است پزشک را از وجود هرگونه جراحی که در گذشته انجام شده و یا مصرف هورمون و یا سابقه وجود سرطان سینه در خانواده خود آگاه کنید؛ اما در کل هیچ آمادگی خاصی پیش از انجام ماموگرافی نیاز نیست و برای شخص هیچ محدودیت غذایی وجود ندارد. بهتر است در روزهای نزدیک به دوران عادت ماهانه و یا حتی روزهای خونریزی ماموگرافی انجام نشود.

روش انجام ماموگرافی

این آزمایش معمولاً به صورت ایستاده انجام می شود. تکنسین، پستان شما را بر روی یک صفحه قرار می دهد. در حین آزمایش هر کدام از سینه ها بین دو صفحه قرار می گیرد. این عمل باعث مسطح و یکنواخت شدن پستان ها شده تا بتوان تصاویر واضحی را از بافت پستان با حداقل دور اشعه تهیه نمود. فشرده شدن سینه بین دو صفحه ممکن است کمی موجب ناراحتی به مدت چند دقیقه برای فرد ایجاد کند. صفحه متحرک بالایی با نزدیک شدن به صفحه ثابت پایین موجب فشرده شدن بافت سینه خواهد شد. سپس دستگاه شروع به گرفتن تصویر می نماید. این روش برای سینه دیگر نیز تکرار می شود و از شخص تقاضا می شود تا مشابه روش قبل عمل نماید. صفحه دستگاه ماموگرافی برای گرفتن تصاویر اشعه ایکس از زاویه دیگر باید بچرخد تا عکس دیگری از زاویه مخالف گرفته شود. با این عکس دو تصویر از دو زاویه پستان حاصل خواهد شد.

تفسیر نتایج ماموگرافی

انجام آزمایش ماموگرافی منجر به تولید تصاویر سیاه و سفید دو بعدی یا سه بعدی از بافت پستان ها می شود. این تصاویر روی مانیتور رایانه قابل مشاهده هستند. متخصص رادیولوژی بر اساس نتایج حاصل شده، یک گزارش نهایی از یافته های آزمایش برای پزشک شما تهیه می کند. رادیولوژیست بر اساس تصاویر به دست آمده نسبت به وجود تومورهای سرطانی یا خوش خیم اطمینان حاصل می کند و ممکن است برای اطمینان بیشتر، انجام آزمایش های مجدد دوره ای را تجویز کند. تفسیر نتایج آزمایش ماموگرافی به طور کلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• وجود عدم تقارن در بخش های مختلف سینه ها
• وجود ناحیه متراکم تنها در یکی از پستان ها
• ایجاد یک ناحیه متراکم غیر نرمال در مقایسه با نتایج قبلی ماموگرافی
• وجود توده های کلسیم در غدد شیری و بافت های دیگر پستان
• وجود توده ها و بافت های متراکم غیر نرمال

هزینه ماموگرافی

هزینه ماموگرافی براساس تعرفه وزارت بهداشت بخش خصوصی محاسبه می شود. هزینه انجام این تصویربرداری به عواملی چون یک طرفه بودن یا دو طرفه بودن و میزان بزرگنمایی بستگی دارد. نوع روش ماموگرافی نیز می تواند قیمت ماموگرافی را تغییر دهد.

عوارض ماموگرافی

ماموگرافی، بافت پستان ها را با مقادیر اندکی از پرتوهای رادیواکتیو مواجه می سازد؛ اما معمولاً فایده های این تکنیک تصویربرداری بیشتر از مضرات آن است. با این حال توصیه می شود اگر باردار هستید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا در خصوص گزینه های جایگزین تصمیم گیری شود. اگر ریسک آسیب به جنین و مادر بسیار کم است، انجام ماموگرافی های مکرر و دوره ای در افراد بارداری که در معرض ریسک بالای ابتلا به سرطان پستان هستند توصیه نمی شود.