فیبرواسکن کبد چگونه انجام می شود؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کبد یکی از بزرگ ترین و مهم ترین ارگان های بدن است. این عضو بدن، از پروتئین ها و کلسیم ها در هضم و دستگاه گوارش استفاده می کند. کبد کمک می کند غذایی که خورده می شود، به انرژی تبدیل شود و به کمک طحال، مانند یک فیلتر عمل می کند که زباله های مضر را فیلتر و دفع می کند. اگر کبد شما بیمار شود، ممکن است عملکردش دچار اختلال شود. اگر علائم اختلال کبدی را تجربه می کنید، ممکن است پزشک برای بررسی بیشتر، تست فیبرواسکن کبد را انجام دهد. دستگاه فیبرو اسکن مقدار سختی کبد و یا به عبارتی فیبروز را اندازه گیری می کند. این دستگاه با استفاده از امواج اولتراسوند مقدار شدت فیبروز و سیروز را مشخص می کند. پزشک می تواند در بسیاری از موارد فیبرواسکن را جایگزین بیوبسی کند. در انجام این تست CAP که یک فاکتور برای تشخیص میزان چربی سلول های کبدی است اندازه گیری می شود. این تست می تواند به صورت دقیق و منحصر به فرد کبد را ارزیابی کند.

فيبرو اسكن كبدی

فیبرواسکن روشی غیر تهاجمی، سرپایی، ارزان، آسان برای تخمین درجه آسیب کبدی، پایش پیشرفت و یا بهبودی، پیش آگهی و راهنمایی در انتخاب درمان بخصوص در هپاتیت های مزمن به کار برد. دستگاه فیبرواسکن با استفاده از امواج لرزشی ماورای صوت میزان سختی بافت کبد را اندازه گـــیری می کند. در این روش یــــک موج ۵۰ هـرتزی از یک مـوج ســاز که در ســر یک اهرم (پــــروب) مــاورای صـــوت (قرار گرفته در فضای بین دنده ای مجاور کبد) تولید می شود، وارد کبد شده و سرعت انتقال آن بر حسب متر بر ثانیه اندازه گیری می شود. این عـدد در مـعادله ای تـبدیل به شـاخص ســـختی کـبد(Liver stiffness) برحسب کیلو پاسکال می شود. به کل این فرآیند الاستوگرافی با استفاده از ماورای صوت می گویند.

عوامل ایجاد اختلال در عملکرد کبد

• ابتلا به هپاتیت B و C
• سموم غذایی
• مصرف انواع داروهای خوراکی مانند قرص ضد بارداری
• فعال شدن غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن
• مصرف کافئین، سیگار، الکل
• عدم مصرف پروتئین، پرکربوهیدرات
• مصرف بعضی افزودنی های مواد غذایی

علائم بیماری کبد

نشانه های اختلال کبدی عبارتند از:

• ضعف
• خستگی یا از دست دادن انرژی
• کاهش وزن
• زردی (پوست زرد و چشم)
• جمع شدن مایع در شکم
• ادرار تیره یا مدفوع روشن
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد شکم
• کبودی یا خونریزی غیر طبیعی

کاربردهای فیبرواسکن

فیبرواسکن در اصل برای ارزیابی شدت زخم کبد، یا به بیان دیگر مرحله بیماری، کاربرد دارد. تست فیبرواسکن برای ارزیابی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، برای مثال هپاتیت سی مزمن، هپاتیت بی مزمن، کبد چرب الکلی و کبد چرب به کار برده می شود. مفهوم اصلی که تفسیر نتایج اسکن بر آن مبتنی است این است که هر چه بافت همبند و فاسد شده بیشتر باشد، کبد سفت تر می شود. نتایج اسکن در موارد زیر کاربرد دارد:

• ارزیابی شدت آسیب کبدی
• نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری با استفاده از اندازه گیری های دوره ای
• اطلاع از پیش آگهی و مدیریت آتی بیماری، برای مثال تعیین روش درمان مناسب

مزایای فیبرو اسکن کبد

از مهم ترین مزایایی که می توان برای این روش تشخیصی یعنی فیبرواسکن نام برد موارد زیر هستند:

1. غیر تهاجمی بودن فیبرو اسکن در روند تشخیص
2. انجام فیبرو اسکن بدون نیاز به بی حسی
3. روشی سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن
4. با این روش بخش های گسترده و مهمی از کبد را می توان مورد بررسی قرار داد.
5. در کوتاهترین زمان این روند تشخیصی انجام می شود و زمان زیادی از شما نخواهد گرفت.
6. امکان تکرار تست در صورت نیاز
7. هزینه ای که برای انجام این روش تشخیصی دریافت می شود مقرون به صرفه است.

روش انجام فیبرواسکن کبد

بیمار به پشت می خوابد، پزشک، پروب اولتراسوند را روی پوست بالای کبد قرار می دهد. هر بار که پروب موج ارتعاشی تولید می کند، بیمار ضربه ملایمی را حس می کند. تست فیبرواسکن حدود ده دقیقه طول می کشد و کمترین ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی کند..

آمادگی های قبل از انجام فیبرواسکن

• به مدت سه ساعت پیش از انجام فیبرو اسکن از فرد خواسته می شود که هیچگونه ماده غذایی را مصرف نکند و از خوردن و آشامیدن پرهیز کند.
• بهتر است که بیمار پیش از انجام تست تمامی اطلاعات خود را در زمینه بیماری و داروهای مصرفی خود در اختیار پزشک قرار دهد.

تفسیر فیبرو اسکن کبد

پس از انجام فیبرو اسکن عددی به عنوان درجه سختی کبد بر اساس اندازه گیری ها ومحاسبات انجام شده نشان داده میشود. این عدد معمولاً بر حسب کیلوپاسکال نمایش داده میشود و بین 2 تا 7 کیلوپاسکال میباشد. همچنین چندین مرحله از فیبروز کبدی نیز در جواب فیبرو اسکن براساس عدد محاسبه شده به شرح زیر دیده میشود:

• F0 نشان دهنده عدم وجود فیبروز میباشد.
• F1 فیبروز خفیف را نشان می دهد.
• F2 فیبروز متوسط را نشان می دهد.(5/7 -10KPa)
• F3 نشان دهنده فیبروز شدید میباشد (10-14KPa)
• F4 وجود سیروز یا فیبروز پیشرفته را نشان می دهد.(بالا 14KPa)

همچنین بر اساس اندازه گیری CAP میتوان میزان وجود و پیشرفت کبدچرب غیر الکلی را اندازه گرفت. اندازه CAP چیزی بین 100 تا 400 دسی بل در هر متر میباشد و

• اندازه CAP بین 238-260db/m نشانگر پیشرفت تغییرات چربی بین 11 تا 33 درصد در کبد میباشد.
• اندازه CAP بین 260-290db/m نشانگر پیشرفت تغییرات چربی بین 34 تا 66 درصد در کبد میباشد.
• اندازه CAP بالا 290db/m نشانگر پیشرفت تغییرات چربی بالا 67 درصد در کبد میباشد.

یک کبد سالم معمولاً عدد cap 5 درصد یا کمتر دارد. در تغییرات کبد چرب خفیف این تغییرات بین 5 تا 33 درصد بوده، در موارد متوسط بین 34 تا 66 درصد و در موارد کبد چرب شدید امتیاز cap بالای 67 درصد میباشد.

موارد منع انجام فیبرو اسکن کبد

گروه هایی هستند که باید از انجام فیبرواسکن کبد خودداری کنند یا در صورت نیاز به انجام با پزشک مشورت داشته باشند. این گروه ها عبارتند از:

1. افرادی که به دلیل بیماری یا شرایط خاص در شکم آنها تجمع مایعات وجود دارد.
2. افرادی که به هپاتیت شدید مبتلا هستند.
3. افرادی که اختلال قلب سمت راست دارند.
4. افرادی که اضافه وزن بسیار زیادی دارند.
5. افرادی که فضاهای بین دنده ای آنها کوچک تر از حد نرمال است.
6. افرادی که نمی توانند به پشت دراز بکشند.

این متد همچنین برای خانم های باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند، توصیه نمی شود.

هزینه فیبرواسکن کبد

هزینه فیبرواسکن به دستمزد پزشک، دستگاه و تجهیزات مورد استفاده، محل انجام اسکن و … بستگی دارد.

عوارض فیبرواسکن کبد

در صورت رعایت نکات ایمنی، این روش خطری برای بیماران ندارد.