سونوگرافی در بیماری های زنان

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

همه افراد در طول زندگی در خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها هستند و در صورت ابتلا، مهم‌ترین و اولین تصمیم باید اقدام به درمان باشد. زنان در زندگی خود به دلیل تحولاتی که در بدن آنها اتفاق می‌افتد، با بیماری‌های زنان و گاهی آسیب‌هایی روبه‌رو می‌شوند. برخی از بیماری‌های زنان در صورتی که تشخیص داده نشوند و یا درمان نشوند، بسیار خطرناک هستند و باید برای درمان بیماری‌های زنان به متخصص زنان مراجعه کرد.

سونوگرافی تشخیصی که همچنین با نام اولتراسوند نیز شناخته می‌شود، یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می‌کند. این تصاویر می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص و معالجه انواع بیماری‌ها و شرایط جسمی فرد ارائه دهند.

سونوگرافی یکی از بهترین روش‌های تشخیص انواع بیماری‌های زنانه است. در این روش با استفاده از دستگاه‌های خاص از بخش‌های داخلی بدن زنان تصویربرداری انجام می‌شود. همچنین یک بررسی ایمن، غیرتهاجمی، دقیق و مقرون به صرفه می‌باشد که به تدریج به یک ابزار ضروری برای زنان و زایمان تبدیل شده است و نقش مهمی در مراقبت از هر زن باردار ایفا می‌کند.

علل انجام سونوگرافی رحم در زنان

سونوگرافی رحم در زنان برای تشخیص بیماری‌های زیر کاربرد دارد:

• تعیین بارداری خارج از رحم
• بررسی علت وجود خون در ادرار
• کنترل رشد جنین در دوره حاملگی
• بررسی علت خونریزی بعد از یائسگی
• بررسی جریان خون در ارگان‌های لگن
• ارزیابی عملکرد کلیه و تشخیص سنگ کلیه
• تعیین طول و ضخامت سرویکس (دهانه رحم)
• ارزیابی عفونت‌ها و اختلالات التهابی داخل لگن
• تعیین شکل، سایز و محل قرارگیری رحم و تخمدان‌ها
• بررسی مشکلات ادراری و ارزیابی مثانه و تغییر شکل آن
• غربالگری در دوره بارداری و ارزیابی برخی اختلالات جنینی
• ارزیابی وجود مایعات یا تومورها در رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و مثانه
• تعیین ضخامت و اکوژنیستی (تیرگی یا روشنایی تصاویر با چگالی بافتی مختلف) ارگان‌های لگن

کاربردهای سونوگرافی در تشخیص بیماریهای زنان

از کاربردهای سونوگرافی واژینال و رحم می‌توان به موارد زیر به عنوان مهم‌ترین تشخیص‌ها اشاره کرد:

تشخیص عفونت‌های رحم و التهابات آن

یکی از کاربردهای سونوگرافی رحم و لگن برای تشخیص دلیل عفونت‌های رحم است. سوزش ادرار، بی‌نظمی در قاعدگی، دل دردهای شدید شکمی و خارج شدن ترشحات بدبو و زرد رنگ از نشانه‌های عفونت رحم است. بعد از مراجعه به پزشک زنان برای تشخیص دلیل این عفونت برای شما سونوگرافی رحم تجویز می‌شود. پزشکان با بررسی علت می‌توانند عفونت را به طور کامل درمان کنند.

کشف بارداری و تشکیل نطفه خارج از رحم

بررسی وضعیت قرار گرفتن جنین در رحم مادر با هیچ آزمایش و روش تشخیصی به جز سونوگرافی رحم، قابل انجام نیست. تشکیل نطفه در خارج از رحم، حتی ممکن است منجر به مرگ مادر شود. این در حالی است که پزشکان با بررسی به موقع محل تشکیل نطفه، از خطرات بعدی پیشگیری می‌کنند.

مشاهده اختلال‌های ساختمان آناتومیک رحم

هرگونه مشکل آناتومیک و ساختاری در رحم مادر با کمک تصاویر سونوگرافی قابل‌تشخیص است. این اختلالات رحم عامل اصلی سقط جنین است که در گذشته بسیاری از بانوان به خاطر آن قادر به مادر شدن نبودند؛ اما اکنون به لطف روش سونوگرافی واژینال و تخمدان، پزشکان می‌توانند ساختمان آناتومیک رحم مادر را بررسی و بر اساس وضعیت آن، اقدام به درمان کنند.

تشخیص توده‌های رحم

انواع توده‌های رحم شامل فیبروم رحم ، آدنومیوز و پولیپ رحم است. این توده‌ها می‌توانند سرطانی و یا غیرسرطانی باشند. حتی در صورت سرطانی بودن توده نیز پزشک با کمک سونوگرافی می‌تواند آن را به موقع تشخیص داده و سپس برای درمان اقدام کند. سونوگرافی رحم می‌تواند با تشخیص نوع توده، پزشک را از خطرات بعدی آگاه کند.

کشف خونریزی در بخش‌های مختلف لگن

خونریزی‌های شدید همراه با درد در لگن، یکی از مشکلات بانوان است که اغلب از یک بیماری خبر می‌دهد. پزشکان برای بررسی دلیل این خونریزی از روش سونوگرافی تخمدان و رحم استفاده می‌کنند. همچنین در بسیاری از مواقع ممکن است زنان دچار خونریزی‌های داخلی شوند. در چنین شرایطی بررسی دلیل بیماری جز با روش سونوگرافی قابل تشخیص نیست.

تشخیص سرطان رحم

سونوگرافی تخمدان اگر به موقع انجام شود، پزشک می‌تواند فیبروم‌های رحم را به موقع تشخیص دهد و از سرطان پیشگیری کند. افزایش هورمون استروژن یکی از دلایل ابتلا به این بیماری است که سبب بروز اختلالاتی از جمله یائسگی دیرهنگام می‌شود. تجویز سونوگرافی سرطان تخمدان یکی از راه‌ها بررسی این بیماری است.

مشخص کردن زمان بارداری

یکی از کاربردهای دیگر سونوگرافی واژینال، رحم و تخمدان کمک به زنان باردار برای زایمان آسان است. با کمک این روش می‌توان ضخامت و طول دهانه و وضعیت قرار گرفتن جنین را مشاهده کرد. همچنین سلامت کیسه آمنیوتیک هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مادرانی که 9 ماه بارداری را به طور کامل طی کرده‌اند؛ اما وضعیت جنین به نحوی است که آماده زایمان نشده است، از روش سونوگرافی استفاده می‌شود. در واقع باید سر نوزاد در هفته پایانی بارداری به سمت پایین و رو به واژن باشد. اگر جنین در این وضعیت نباشد، زایمان به روش سزارین انجام می‌شود. بدون سونوگرافی تشخیص این وضعیت ممکن نیست و منجر به خفگی نوزاد در حین تولد می‌شود.

بررسی دلایل ناباروری

یکی دیگر از کاربردهای اصلی سونوگرافی رحم و تخمدان کمک به سنجش و اندازه‌گیری تخمک‌ها برای درمان نازایی و بالا بردن شانس بارداری است. زمانی که زنان جوان به هر دلیلی دچار بی‌نظمی قاعدگی می‌شوند، پزشک برای آن‌ها سونوگرافی را تجویز می‌کند. وجود کیست ممکن است به تخمدان‌ها آسیب وارد کند و باعث نازایی شود. همچنین با کمک سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها می‌توان تخمک‌ها را اندازه‌گیری و با تقویت آن‌ها به بارداری کمک کرد.

روش انجام سونوگرافی رحم

سونوگرافی رحم ممکن است با استفاده از یکی یا هر دو روش انجام شود:

• Transabdominal یا از طریق شکم: به این صورت که یک مبدل روی شکم که به ژل آغشته شده، قرار می‌گیرد.
• واژینال: مبدل وارد واژن زن می‌شود.

انتخاب روش سونوگرافی بستگی به علت انجام سونوگرافی دارد. فقط یک روش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، یا ممکن است هر دو روش برای تهیه اطلاعات مورد نیاز برای تشخیص یا درمان مورد نیاز باشد.

سونوگرافی رحم

• به پشت روی میز معاینه دراز خواهید کشید.
• ماده‌ای ژل‌مانند روی شکم شما زده می‌شود.
• مبدل یا پروب به پوست شما فشار داده می‌شود و در اطراف ناحیه مورد بررسی حرکت می‌کند
• تصاویر ساختارها روی صفحه کامپیوتر نشان داده می‌شوند. این تصاویر برای استفاده پزشک با استفاده از ابزار مختلف ثبت می‌شود.
• پس از اتمام مراحل، ژلی که بر روی شکم شما زده شده است پاک می‌شود.

سونوگرافی داخلی یا واژینال

• در روش سونوگرافی داخلی ابزار مورد استفاده سونوگرافی واژینال با روکش پلاستیکی پوشیده می‌شود. برای اینکه پروب سونوگرافی روان‌تر حرکت کند، پزشک آن را به ژل مخصوصی آغشته می‌کند. ژل‌هایی که در این روند به کار گرفته می‌شود به طور کامل بهداشتی است و موجب بروز هیچ‌گونه عفونت و حساسیت پوستی نمی‌شود.
• سپس ابزاری که وارد اندام داخلی زنان شده است تصاویری را به مانیتور مخابره می‌کند؛ زیرا در سر آن دوربین وجود دارد. پزشک، سنسور را در بخش‌های مختلف نواحی رحم و تخمدان‌ها می‌چرخاند و با این کار تمامی بخش‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد. بسیاری از عارضه‌هایی که در بخش‌های داخلی واژن اتفاق افتاده است را می‌توان با روش سونوگرافی داخلی یا واژینال تشخیص داد.
• در سونوگرافی داخلی یا واژینال نیاز نیست که مثانه حتماً پر باشد. می‌توانید با مثانه خالی یا نیمه‌پر نیز برای انجام این روند تشخیصی اقدام کنید؛ بنابراین ضرورت پر بودن مثانه در این روش منتفی می‌شود.

مزایای سونوگرافی در بیماری‌های زنان

• یک روش کاملاً بی‌خطر برای بافت‌های بدن است.
• سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی است، یعنی هیچ سوزنی در زمان تصویربرداری داخل بافت بدن وارد نمی‌شود.
• برای اکثر افراد و انواع ضایعه‌ها قابل انجام است.
• یک روش کاملاً ایمن و غیر یونیزان است و هیچ تشعشعی از خود ساطع نمی‌کند.
• روشی کم هزینه‌تر است.
• برای زنان باردار و بررسی جنین سالم‌ترین و ایمن‌ترین روش تصویربرداری است.
• سونوگرافی از بافت‌های نرم و احشا بدن به خوبی تصویربرداری می‌کند.
• تصاویر سونوگرافی بر خلاف اکثر روش‌های تصویربرداری عملکرد بافت را به صورت آنلاین نمایش می‌دهد.

عوارض سونوگرافی رحم در زنان

1. برخلاف بسیاری از آزمایش‌ها در سونوگرافی رحم از هیچگونه اشعه‌ای استفاده نمی‌شود، به همین دلیل در انجام این آزمایش هیچ خطری خانم‌های باردار و جنین را تهدید نمی‌کند.
2. به دلیل اینکه سونوگرافی واژینال در قسمت حساس بدن خانم مورد انجام قرار می‌گیرد، پس توصیه می‌شود برای انجام سونوگرافی واژینال به مراکز سونوگرافی معتبر مراجعه شود.